ادامه از قسمت اول
یکی از طبقات تحریف شده در سینمای ایران طبقه زنان است؛ واقعیت‌ها و مسائل واقعی این طبقه حتی در آثار بلند سینمایی فیلمسازان زن سینمای ایران نیز چندان که باید و شاید روایت نمی‌شود و به جای آن‌ها روایت‌هایی انتزاعی، دور از جامعه بومی و ساخته و پرداخته ذهن خیالی فیلمساز از طبقه زنان به مخاطب ایرانی عرضه می‌شود. در این فرصت نگاهی اجمالی به بازنمایی زن در مهم ترین آثار ۱۳ فیلمساز شاخص زن می‌پردازیم.

۷-انسیه شاه‌حسینی؛ شیر زن  وارد می شود!

شاه حسینی فعالیت هنری را با کارگردانی فیلم‌های کوتاه آغاز کرد. فیلم بلند«غروب شد بیا»(۱۳۸۳)نخستین تجربه کارگردانی اوست. این فیلم نشانی از بی هویتی، وادادگی و تسلیم که سکه رایج فیلم های روشنفکری سینمای ایران در بازنمایی زن ایرانی است، ندارد بلکه روایت ساده ای از زندگی زنان ساحل نشینی است که در برابر مشکلات بسیار زندگی شان شانه خالی نمی کنند و دست به  تلاش و کوشش می زنند. عموما قهرمانان زن فیلم های شاه حسینی انسان هایی صبور و مقاوم اند و در برابر سختی ها و ناملایمات کم نمی آورند. شاه‌حسینی اولین زن فیلمسازی است که در موضوع جنگ تحمیلی فیلم ساخته است. او در فیلم های «شب بخیر فرمانده» (۱۳۸۴)و«پنالتی»(۱۳۸۷) می کوشد تا واقعیت های جنگ را به گونه ای متفاوت و جدا از کلیشه ها و شعارهای مرسوم به تصویر بکشد و از نقش غیر مستقیم اما مهم زنان در دفاع مقدس روایت های سینمایی خود را بیان کند. در این فیلم ها زنان غیور، بلند همت، سخت کوش و شکست ناپذیر هستند.

۸-نیکی کریمی، زندگی مشترک، از شراکت تا حقارت …

کریمی از سال۱۳۶۸ وارد سینما شده در عرصه های مختلف بازیگری، کارگردانی، مستند سازی  و عکاسی  فعالیت نموده است. کریمی در سال۱۳۸۳ اولین فیلم بلندش به نام «یک شب» را کارگردانی کرد. آثار دیگر کریمی به عنوان کارگردان عبارت اند از:« چند روز بعد»(سال ۱۳۸۵)، «سوت پایان»(سال ۱۳۸۹)و«شیفت شب»(۱۳۹۳).فیلم«شیفت شب» فیلمی قابل احترام است که در آن زن در کنار مردش می ماند و همه مشکلات، طعنه ها و سوء ظن ها را با جان و دل می خرد تا زندگی اش را فروپاشیده ازهم نبیند و خانواده اش برقرار بماند. اما در مقابل فیلم «یک شب» فیلمی به شدت فمنیستی است که سیاه نمایی های غیر قابل انکاری در آن به چشم می خورد؛ فیلمساز این اثر را تحت تاثیر رمان خارجی«ناتور دشت»نوشته سالینجر ساخته است. در فیلم«چند روز بعد» نیز این همین رویه دنبال می شود و قهرمان زن فیلم، اندیشه های فمنیستی  و مردستیزانه اش را یکی پس از دیگری به خورد مخاطب می دهد. اما در «سوت پایان»حقوق بشر(به معنای مصطلح غربی اش) با حقوق زنان به صورت مشترک محور اصلی داستان است و فیلمساز در پی نجات زن جامعه ظالم ایرانی است! جامعه ای که به روایت فیلمساز محدودیت ها و موانع زیادی برای زنان و دختران ایجاد می کند و مانع پیشرفت آنان است!

۹-سمیرا مخملباف؛ زنان به قفس می روند!

سمیرا مخلباف دختر محسن مخلباف است که سالهاست ترک وطن نموده است. آغاز فعالیت هنری وی به سال ۱۳۶۶و بازی در فیلم«بای سیکل ران»ساخته پدرش باز می گردد؛ در کارنامه سینمایی مخملباف جوان فیلم های سینمایی «سیب»، «تخته‌سیاه»و«پنج عصر»به چشم می خورد. مخملباف در فیلم«سیب»(۱۳۷۶)زندگی دو دختر نوجوان به نام های معصومه و زهرا را روایت می کند که توسط ملا(پدر آنها) به دلیل تعصبات دینی در خانه زندانی اند و حق رفتن از بیرون خانه را ندارند! فیلمساز از این که زنان در خانه گرفتار اند گلایه داشته و اصرار دارد تا آنها را به بهانه های مختلف به سطح جامعه بکشاند. در این فیلم تصویر دفع کننده و زشتی از تدین و  زندگی سنتی  نشان داده می شود و در مقابل  آزادی بی حد و حصر  مورد ستایش قرار می گیرد. در فیلم«پنج عصر» شاهد نمونه افغانی فیلم«سیب»در مورد قهرمان زن مظلوم فیلم یعنی نقره می شویم. مخلباف در این دو فیلم تحجر و جمود دینی را نقدی لیبرالیستی می کند. فیلم«تخته سیاه»(۱۳۷۸) از فلاکت ها، در به دری ها و محرومیت های که برخی زنان در ایران به آن دچار هستند، بهره برداری سیاسی مغرضانه ای می کند و به همین دلیل مورد توجه جشنواره های خارجی قرار می گیرد.

۱۰- نرگس آبیار؛ هم قصگی صبر و امید

آبیار وی قبل از ورود به عالم سینما در وادی داستان ‌نویسی در حوزه کودک و بعضا دفاع مقدس تفرج می کرد. اولین ساخته سینمایی آبیار در قالب مستند «یک روز پس از دهمین روز» نام دارد که مشابهت هایی از حیث خط روایت کلی با فیلم «گاو» داریوش مهرجویی در آن به چشم می خورد. فیلم «اشیاء از آنچه در آینه می بینید به شما نزدیکترند»(۱۳۹۱)-که اولین فیلم بلند سینمایی آبیار به حساب می آید-به سراغ مسائل واقعی و نه تخیلی و توهم آمیز زن ایرانی می رود؛ این فیلم به دنبال باز کردن گره این مسائل با مشارکت زن ایرانی در بطن جامعه ایرانی است و اهدافی چون فتح قله های جشنواره های آن طرف آبی ندارد. آنچه باعث شهرت سینمایی آبیار گردید بی شک ساخته تحسین برانگیز فیلم «شیار ۱۴۳»با موضوع دفاع مقدس و بازگشت شهید به آغوش مادر صبور وامیدوار بعد از گذشت سالها است.

۱۱-پریسا بخت‌آور، زنان بی پناه و نگاه های پر آه!

بخت آور همسر اصغر فرهادی (کارگردان سینما) است. اولین اثر بلند سینمایی این کارگردان فیلم«دایره زنگی» (۱۳۸۶)می باشد؛ البته مجموعه‌های تلویزیونی «من یک مستأجرم»(۱۳۸۴)و«پشت کنکوری‌ها»(۱۳۸۱)در کارنامه هنری او دیده می شود. بخت آور کوشیده است تا آسیب های اجتماعی مهم متوجه زنان مانند بی سرپرستی، تنهایی، غریبی و… را دستمایه آثار خود کند. در لابه لای آثار بخت آور طنز ظریفی  وجود دارد که تلخی طرح آسیب های اجتماعی زنان را تا حدودی برای بیننده قابل تحمل می  سازد.

۱۲-تینا پاکروان؛ خانوم خان ها!

پاکروان فعالیت های هنری خود را از نشریات سینمایی آغاز کرد و در ادامه چند فیلم کوتاه نیز ساخت، دستیار کارگردان، منشی صحنه، مدیر تولید، بازیگر، مستند ساز و … از جمله سمت های دیگر سینمایی پاکروان محسوب می شود. فیلم سینمایی «خانوم» (۱۳۹۲)اولین ساخته سینمایی بلند پاکروان در مقام کارگردان است. این فیلم همان طور که از نامش پیداست، فیلمی سراسر زنانه است که تصویر بزرگ نمایانه ای نسبت به قشر زنان و تصویر کاریکاتور گونه ای از طبقه مردان دارد. در این فیلم، زنان موجوداتی درستکار و موفق اند و به عکس مردان موجوداتی خطاکار و سیه روز!

۱۳-آیدا پناهنده؛ برزخ میان خود و خانواده!

پناهنده کارگردانی، نویسندگی و تهیه کنندگی چندین فیلم کوتاه را در کارنامه دارد. «ناهید»اولین ساخته بلند سینمایی او به شمار می‌رود. این فیلم مضمونی زنانه دارد و از  گرفتاری ها و کشمکش های درونی قهرمان زن خود حکایت می کند. ناهید فیلمی است که قهرمان خود را مردد در مادر ماندن و همسر شدن (تجدید فراش) نشان می دهد؛ جمع این دو حالت در این فیلم از نظر فیلمساز با اما و اگرهای بسیار همراه است.

*رسانه انقلاب