هر سال مستندهای بسیاری در کشورمان تولید می‌شود؛ مستندهایی که به موضوعات مختلفی می‌پردازند و هر کدام دغدغه جداگانه‌ای دارند. دغدغه‌هایی که بعضاً سیاسی هستند و با امینت کشور مرتبط می‌شوند. مستند سینمایی «فروشنده» یکی از مستندهای دغدغه‌مند است که با جستار در توافق‌نامه برجام، ‌ نکات مهمی از این توافق‌نامه را برای مخاطبان خود به ارمغان آورده است. فصل اول این مستند که به موضوع توافق هسته‌ای می‌پرداخت در اردیبهشت‌ماه سال گذشته منتشر و با استقبال چشمگیری روبه‌رو  شد، حال چند وقتی است که فصل دوم این مستند با موضوع «توافق‌نامه موشکی برجام» یا «برجام ۲» منتشر شده است. فصل دوم، تلخی‌های فصل اول را ندارد و سازندگانش آن را تلنگری برای آگاه‌سازی آرای عمومی می‌دانند.  

روز گذشته مستند سینمایی«فروشنده ۲» به نمایش در آمد و همین موضوع بهانه خوبی شد تا با محسن حاج کرمی، تهیه‌کننده این اثر گفت‌وگوی کوتاهی داشته باشیم.  

* بعد از این که مستند «فروشنده ۱» منتشر شد، از سمت بدنه سیاسی کشور و مردم چه بازخوردهایی دریافت کردید؟

مسئولین هیچگونه واکنش مثبت یا منفی نشان ندادند. البته شاید هم واکنشی وجود داشته که ما را از آن مطلع نکردند. مستند «فروشنده ۱» حدود یک ماه قبل از انتخابات سال گذشته با استقبال چشمگیری روبرو شد. حدود ۳ میلیون مرتبه در کانال ما دیده شد و ۲۰ هزار نفر نیز این مستند سینمایی را از سایت ما دانلود کردند. البته ما معتقد بودیم این مستند جا داشت بهتر از این هم دیده شود. مستند به شدت مستدل بود و هر کسی این مستند را مشاهد می‌کرد، به راحتی می‌توانست این موضوع را دریابد. استقبال و حمایت مردم در مستند «فروشنده ۱» باعث قوت قلب برای تیم سازنده این مستند بود و به ما این امید را می‌داد که در مسیری که در آن گام برداشته‌ایم ثابت قدم باشیم و هر روز جلوتر رویم.

البته مستند «فروشنده ۱» برای ما بسیار تلخ و گزنده بود و دلیل این تلخی، روی دادن اتفاقی بود که مستند درباره آن صحبت می‌کرد. در مستند «فروشنده ۲» این میزان تلخی وجود نداشت، به‌خاطر این که گفتمانی در «فروشنده ۲» مطرح می‌شود که هنوز روی نداده است و این مستند به نوعی یک تلنگر محسوب می‌شود.  

*این هشدار چقدر می‌تواند روی آرای عمومی تاثیرگذار باشد؟  

ما معتقدیم که آگاهی مردمی هر زمانی روی دهد دیر نیست. به نظرم در برجام اول اگر مردم به صورت کامل نسبت به موضوع مطلق بودند، ‌ به هیچ عنوان تن به چنین توافق‌نامه‌ای نمی‌دادند. همواره آگاهی مردم می‌تواند به نفع منافع مشترک یک ملت باشد. نکته بسیار جالب این است که وقتی مردم موضع خود را تغییر می‌دهند، مسئولان سیاسی کشور نیز موضع مشترکی می‌گیرند و با این موج نو همراه می‌شوند. ما نیز می‌خواهیم از این موضع استفاده کنیم و با تغییر نگرش مردم، ‌ مسئولان را هم دغدغه‌مند کنیم. مستند «فروشنده ۱» روایتی تاریخی از برجام ۱ را روایت می‌کرد؛ اما «فروشنده ۲» سعی می‌کند با گمانه‌زنی‌ها از مشکلی که هنوز روی نداده است، جلوگیری کند تا هیچ وقت محقق نشود.  

*چه شد که با تیم سازنده مستند «فروشنده» به این فرمول رسیدید که می‌شود این گفتمان را در قالب مستند مطرح کرد و واکنش‌ها و تأثیرات لازم را دریافت کرد؟  

در حال حاضر مردم کشورمان، ‌ به خاطر تکثر رسانه‌های نامعتبر، در وضعیتی هستند که به سادگی گفتمانی را نمی‌پذیرند. اتفاقی که ما به آن رسیدم، این بود که مستندی برپایه اسناد قابل رجوع بسازیم و مستدل جلو برویم. مثلاً وقتی می‌گوییم برجامی که شما امضاء کرده‌اید ۱۴ ماه قبل پیش‌نویس آن وجود داشته، با سند و مدرک این موضوع را مطرح می‌کنیم. ما به این رسیدم که اگر این گفتمان با چنین ساختاری تولید شود، می‌تواند برای جمع کثیری از مردم آگاهی بخش باشد. البته به قالب‌های دیگری هم فکر کرده بودیم؛ اما دست آخر به این جمع‌بندی رسیدیم که تولید مستند می‌تواند اتفاق بهتری را رقم بزند.

*بعد از نمایش مستند«فروشنده ۱»، برخی از رسانه‌ها گفتند که این مستند تنها می‌خواهد شخص رئیس جمهور را نقد کند. آیا شما به عنوان تهیه‌کننده مستند «فروشنده» با این نگره موافقید یا این که به نظرتان این مستند دغدغه‌های مهم‌ترین را کنکاش می‌کند؟

نه موافق این نگره نیستم. بخاطر این که اگر اسم رئیس‌جمهوری هم از این مستند پاک شود، هیچ خللی در اصل جریان صورت نمی‌گیرد. در حال حاضر نماد این تفکر آقای روحانی است.

بیشتر از این که اسم آقای روحانی مطرح باشد، جریان فکری که این اتفاق در بستر آن روی می‌دهد اهمیت دارد. این جریان از اول انقلاب اسلامی وجود داشته است، اما هیچ وقت به اندازه امروز نتوانسته‌ است روی سیاست‌های داخلی و خارجی تاثیرگذار باشد. به هیچ عنوان گفتمان تخریب افراد برای ما مطرح نبوده است، بلکه ما می‌خواهیم مردم بیشتر با این طرز تفکر آشنا شوند.  

*شاید مهمترین بخش یک مستند اینچنینی، نریشن‌های آن باشد، چرا از گوینده سرشناس‌تری برای نریشن‌های این مستند افتاده نکردید؟  

دلیل این امر ناشناخته‌تر کردن مستند بود. به نظرم این نوع نریشن باعث بیشتر شدن ابهامات این مستند می‌شد. نریشن‌های مستند «فروشنده» کاملاً در خدمت مستند بود و می‌توانست خواسته‌های ما را منتقل کند. شاید در ابتدای مستند نریشن ناشناخته به نظر برسد، ‌اما وقتی روایت ادامه پیدا می‌کند، مخاطب ارتباط بیشتری با آن برقرار می‌کند.  

*به این فکر نیفتادید که مستند «فروشنده ۱» را از تلویزیون به نمایش درآورید؟

در فکر نمایش آن بودیم. حتی با یک برنامه تلویزیونی برای نمایش بخش‌هایی از آن به تفاهم رسیده بودیم، اما درست یک روز قبل از نمایش آن در تلویزیون، جلوی آن را گرفتند و هیچ وقت هم به ما نگفتند که چرا چنین تصمیمی را اتخاذ کردند.  

*پایان مستند «فروشنده» مخاطبان حرفه‌ای را یاد مستند روایت فتح شهید سید مرتضی آوینی می‌اندازد که به جای تیتراژ، تنها در پایان می‌نوشت «تهیه‌ شده در گروه جهاد». شما هم در پایان از تیتراژ استفاده نکردید. دلیل این امر چه بود؟ 

ما در آثارمان عادت نداریم که نامی از خود ببریم و معتقدیم همین که آثارمان تأثیر مورد نظرمان را بگذارد کافی است، دیگر نیازی به نام و تیتراژ نیست. موضوعی که مستند «فروشنده۲» مطرح می‌کند داستان امنیتی نیست، بلکه داستان امنیت کشور است. در امنیت کشور هم جناح بندی معنایی ندارد.

*فارس