به گزارش سینماپرس، اکران خصوصی مستند «بانو قدس ایران» روز گذشته ۲۸ اردیبهشت ماه برای اعضای انجمن اندیشه و قلم با حضور عوامل فیلم و برخی از پژوهشگران تاریخ معاصر برگزار شد.

پس از پخش مستند، میزگردی با حضور عوامل فیلم از جمله غلامعلی اصغریان تهیه‌کننده و مصطفی رزاق‌کریمی کارگردان به همراه علی علایی منتقد سینمایی برگزار شد.

ابتدا اصغریان در سخنانی به روند تولید این مستند اشاره کرد و گفت: بنده افتخار این را داشتم که در تولید کتابی ۸۸۰ صفحه‌ای با موضوع زندگی همسر حضرت امام (ره) مؤثر باشم که در واقع حاصل ۱۴ ماه تحقیق ویژه علی ثقفی برادر خانم امام (ره) و ۴۸ مصاحبه با بزرگان انقلاب، سران کشور و نزدیکان بانو بود و همچنین اسناد ساواک را درباره ایشان بررسی کردیم.

اصغریان به نشست‌هایی که پیرو این کتاب با حجت‌الاسلام سیدحسن خمینی داشته است اشاره کرد و گفت: برای ساخت فیلمی درباره خانم، اسامی بسیاری از کارگردان‌ها مطرح شد اما اینکه قرعه به نام رزاق کریمی افتاد دلیل نوع نگاه وی و ارادت او به امام (ره) بود. مصطفی رزاق کریمی در پنج سالگی در نجف به دیدار امام رفته‌ است. وی می‌گوید که در سفر به عراق پیش از اینکه خدمت امام (ره) برسیم، خدمت آقای حکیم رسیده بودیم و در اطراف وی دیدیم که چه حلقه امنیتی‌ای وجود دارد ولی برای رسیدن خدمت امام (ره) بسیار ساده با ایشان دیدار کردیم.

وی با اشاره به جلسه دوساعته بازخوانی فیلمنامه برای حجت الاسلام حسن خمینی و اصلاحات یادگار امام، گفت: آقای رجایی گفتند که جای خیلی‌ها در این فیلم خالی بود ولی باید بگویم که عموما کسی جز نزدیکان به دیدار خانم نمی‌رفتند. در این میان مرحوم حاج احمدآقا هم که در قید حیات نبودند برای همین سعی کردیم اصل را بر نزدیکان، صبیه‌ها و عروس‌ها، راننده خانم و ندیمه ایشان بگذاریم.

اصغریان با بیان اینکه روند تولید این فیلم سه سال طول کشیده است، بیان کرد: بنده تلاش خالصانه آقای رزاق کریمی را ارج می‌نهم و تأکید می‌کنم درست است که آنچه روایت شده، همه سرگذشت خانم ثقفی نیست ولی واژه به واژه آن، مستند و عین واقعیت است هرچند که همچنان ناگفته‌ها بسیار است.

در ادامه این نشست، علی علایی نویسنده و منتقد سینمایی پرداختن به زندگی فردی مثل همسر امام خمینی را برای کارگردان و دیگر عوامل این فیلم نشانه شجاعت و جسارت آنها دانست و گفت: اگر شما در مستندتان به سراغ شخصیت‌های تاریخ دور بروید حتی اگر خلاف واقع هم در آن گفته شود، خیلی کسی معترض‌ نمی‌شود اما وقتی به سراغ شخصیت‌های نزدیک و معاصر می‌روید و وقتی وارد پنهان‌خانه می‌شوید، کار بسیار سختی است و جسارت می‌خواهد. از این منظر به عقیده من، در مواجهه با مستند «بانو قدس ایران» ۵۰ درصد قضیه همین جا حل می‌شود که این جسارت اتفاق افتاده و جای تبریک دارد.

این منتقد شاکله اصلی مستند «بانو قدس ایران» را تلفیقی از مستند «دانلودی» و مستند «کله‌ای» خواند و گفت: مستندهای «دانلودی» از تصاویر آرشیوی بهره می‌برند و در مستندهای «کله‌ای»، افرادی را داریم که جلوی دوربین نشسته‌اند و صحبت می‌کنند. مستند «بانو قدس ایران» از هر ۲ شیوه بهره می‌گیرد و شما هر از گاهی می‌بینید که لابه‌لای روایت اول شخص یکباره تصاویری می‌آیند که نشان می‌دهد آرشیو شما کامل نبوده و یا افرادی که باید مقابل دوربین شما می‌آمدند، نیامده‌اند. گاهی هم فیلم از پی‌رنگ اصلی خود خارج می‌شود و می‌بینید فیلمی که قرار است درباره بانو قدس باشد یکباره از مسیر اصلی او خارج شده و به سراغ بیان زندگی امام (ره) و حوادث تاریخ اجتماعی سیاسی معاصر می‌رود و تصاویری تکراری را به نمایش می‌گذارد.

این منتقد سینما اضافه کرد: شما ۲۰ سال از زندگی بانو قدس را اشاره می‌کنید ولی ۲۰ سال پایانی زندگی ایشان را رها کرده‌اید و یکباره بعد از فوت امام، بیننده می‌ماند که آن فرد کنشگری که در طول فیلم به ما شناسانده شد، چه شد؟ البته یکی از مهمترین نقاط قوت فیلم جاهایی است که صدای خانم ثقفی کار شده و برای مخاطب جذاب است هرچند که میزان آن کم است و می‌توانست بیشتر باشد.

در پاسخ به نقدهای علایی، مصطفی رزاق کریمی کارگردان این فیلم گفت: ابتدا باید بگویم که درباره این خاندان و هریک از شخصیت‌های آن یک فیلم کفایت نمی‌کند اما درباره نقدهایی که مطرح شد باید بگویم که نقد مستند باید جلو جعل را بگیرد نه اینکه سلیقه‌ای باشد.

وی با تاکید بر اینکه پایبندی اصلی اش در ساخت مستند برپایه تحقیق است، بیان کرد: تئوریسین‌ها، حرف‌های زیادی درباره الگوها و شیوه‌های ساخت مستند دارند ولی من خیلی به اینها اعتقادی ندارم. تحقیق خوب و پایبندی به آن، باید بنای اصلی مستند باشد و اینکه مستند دچار جعل نشده باشد.

رزاق کریمی ادامه داد: گاهی برخی افراد در روند ساخت مستند، جوری کار می‌کنند که به تهیه‌کننده ثابت کنند من می‌توانم داستانی هم بسازم اما من در «بانو قدس ایران» دنبال این نیستم و معتقدم باید ساختار مستند را حفظ کرد. من نقدهای آقای علایی را درباره شیوه ساخت مستند، نقدهای سلیقه‌ای می‌دانم. البته قطعا هر فیلمی نقاط ضعفی دارد ولی اینکه پرداختن به امام (ره) و بیان بخش‌هایی از زندگی امام (ره) در این اثر، اضافی است نظر شماست. به هرحال امام خمینی کاریزمایی دارد که خانم ثقفی همیشه تحت تأثیر آن بوده است. اگر امام (ره) نبود، بانو قدسی هم وجود نداشت. از یکجا این دو روح با هم یکی شده است و از این منظر، وقتی از بانو قدس صحبت می‌کنید نمی‌توانید از امام (ره) سخن نگویید.

رزاق کریمی در پایان با اشاره به این نقد که ۲۰ سال پایانی زندگی بانو قدس در این فیلم بیان نشده است، گفت: در این باره سختی‌هایی وجود داشته است. ضمن اینکه بنده برای ۲۰ سال پایانی، گفتگوهایی با خانم زهرا مصطفوی و خانم دکتر فاطمه طباطبایی داشتم اما قطعا این فیلم ناقص است. امیدوارم دیگران وارد این گود شوند.