ارکسترهای خصوصیِ زیادی در دهه‌های گذشته در عرصه موسیقی ایران ظهور کرده اند و پس از فعالیت‌هایی جسته و گریخته، محو شده اند. از این میان تعداد اندکی از این ارکسترها توانسته اند فعالیتی مستمر و طولانی داشته باشند. شاید با ثبات‌ترین ارکستر خصوصی در موسیقی ایران ارکستر «چکاوک» باشد. این ارکستر از سال ۱۳۷۷ فعالیتش را آغاز کرده و تا کنون هم این فعالیت ادامه داشته است. رهبر این ارکستر رضا شایسته است.

فعالیتِ یک ارکستر خصوصی که حدود ۴۰ نوازنده دارد، بی شک کاری دشوار و پرهزینه است و به همین دلیل است که ارکسترهای خصوصی دوامِ چندانی در عرصه موسیقی ندارند و خیلی زود از صحنه موسیقی محو می شوند. اما ارکستر «چکاوک» با همت رضا شایسته توانسته بیست سال در عرصه موسیقی فعالیت مداوم داشته باشد. برای آشنایی با این ارکستر و برای آگاهی از برنامه های پیش رویشان، پای صحبت های رضا شایسته نشسته ایم.

در ادامه حاصل ساعتی گفت و گو با رضا شایسته را می خوانید:

* از ارکستر «چکاوک» برایمان بگویید و از راز ماندگاریتان در این سال هایی که گذشته است.

ارکستر چکاوک ارکستری ۴۰ نفره است که امسال بیستمین سال فعالیتش را سپری می کند. به جرات می توان گفت که ارکستر چکاوک بزرگترین ارکستر خصوصی کشور است که در طی دو دهه گذشته به طور مستمر فعال بوده است. البته ارکسترهای خصوصی زیادی در این سال ها آمده اند و فعالیتی مقطعی داشته اند، اما ما فعالیتمان در این بیست سال مستمر بوده است.

سال ۱۳۸۰ که استاد اسداله ملک فوت کرد من به همسر ایشان قول دادم که یاد و خاطره این استاد بزرگ را همیشه زنده نگه دارم. به همین دلیل از آن سال به بعد فعالیت ما در ارکستر چکاوک خیلی جدی تر و پررنگ تر دنبال شد.
رسالتِ کاری ما در ارکستر چکاوک اجرای آثار قدیمی است. خودم نوازنده ویلن هستم و به همین دلیل هم به کار آهنگسازانی که ویلن نواز هستند خیلی علاقه مندم و در این سال‌ها آثاری از استادان یاحقی، بدیعی، خرم، ملک، تجویدی، وفادار و شاپوری را اجرا کرده ایم.

در سال ۱۳۹۶ اتفاق دیگری رقم خورد و آثار آقای مهرداد پازوکی را اجرا کردیم. در واقع ارکستر چکاوک توان اجرای هر اثری را دارد و تمایل ما برای اجرای آثار قدیمی موسیقی ایرانی تنها به دلیل علاقه ی شخصی است.

*اداره ی ارکستری چهل نفره در شرایط اقتصادی کنونی چه دشواری هایی دارد.  

ارکستر داری در کشور ما کاری دشوار است. چهل نفر سر یک سفره نشسته اند و اداره ی این ارکسترها واقعا دشوار است. یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان دولتی ما ایجاد اشتغال است. حالا پرسش من از مسئولان این است که فعالیت یک ارکستر چهل نفره آیا ایجاد اشتغال نیست؟ در همین ارکستر ما نوازنده ای داریم که سرباز است و خرج خانواده اش را می دهد. خانمی داریم که خرج بچه هایش را می دهد. وقتی کنسرتی برگزار می شود؛ نوازندگان، شاعران، آهنگساز و چندین نفر دیگر از برگزاری آن کنسرت حقوق و دستمزد دریافت می کنند و برایشان درآمد ایجاد می شود.

به نظرم در چنین شرایطی باید مسئولان دولتی بیایند و از این اتفاق های هنری حمایت کنند. این حمایت ها هم حتما نباید مادی باشد. گاهی ارگان هایی مانند بنیاد رودکی می توانند بیایند و حمایت هایی سخت افزاری داشته باشند.
در چند سال اخیر زحمت های بنیاد رودکی برای اداره ی ارکسترهای سمفونیک و ملی واقعا ستودنی بوده است. پیش تر شاهد بودیم که ارکسترها فعالیتشان کجدار و مریز بود و حتی در مقطعی فعالیت ارکسترها به تعطیلی کشیده شد. اما در چند سال اخیر و به خصوص از زمان آمدن آقای صفی پور به بنیاد رودکی، ارکستر سمفونیک و ملی به طور مداوم فعالیت شان را پیگیری می کنند.

*بنیاد رودکی در روندِ تمرین ها و اجراهای شما چطور می تواند از ارکستر چکاوک حمایت داشته باشد.

عزیزانمان در بنیاد رودکی می توانند در زمینه فراهم کردن جای تمرین، به ارکستر چکاوک کمک مهمی بکند. ما برای هر کنسرت حداقل ۱۰ جلسه تمرین می خواهیم که هر جلسه تمرین برای ما هزینه ای ۵۰۰ هزار تومانی برای ما در بر دارد. اگر بنیاد رودکی جای تمرین را برای ما به صورت رایگان فراهم کند، بی شک کمک بزرگی به ما کرده است. یا اینکه در برگزاری کنسرت های ارکستر چکاوک در تالار وحدت، تخفیفی ویژه در اجاره بهای تالار وحدت برای ما قائل شوند. به هر حال ما ارکستری بزرگ هستیم و به چنین حمایت هایی نیاز داریم.
من اعتقاد دارم که هر چقدر تعداد ارکسترهای خوب در کشور زیاد باشد، موسیقی در کشورمان پیشرفت می کند.

*برنامه هایتان برای اجراهای ارکستر چکاوک در سال ۱۳۹۷ به چه صورت است.

با آقای پیمان سلطانی مشغول کار کردن روی آثار انوشیروان روحانی هستیم. چند اثر هم از آقای پازوکی آماده ی اجرا کرده ایم.

*امکان دارد آقای انوشیروان روحانی را به عنوان پیانیست ارکستر روی صحنه بیاورید.

اگر منعی در این زمینه نباشد به طور حتم ما مشتاقیم این اتفاق بیافتد.

*امسال هم مانند سال گذشته در جشنواره موسیقی فجر حضور خواهید داشت.

بله. حتما.

*در انتخاب خوانندگان ارکستر به چه صورت اقدام خواهید کرد.

متاسفانه خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی که مخاطب داشته باشند، تعدادشان انگشت شمار است. این به کار ارکستر و به کار موسیقی لطمه می زند. هر چقدر هم که نوازندگان توانمند باشند و ارکستر دقیق بنوازد، اما درصد بالایی از مردم با نامِ خواننده به دیدن کنسرت ها می آیند.

*شما تجربه خوبی در موسیقی ایرانی دارید و می توانید در راه معرفی خوانندگان جدید به موسیقی ایرانی هم قدم بردارید. اوضاع کنونی موسیقی ایرانی را چطور می بینید.

به نظرم اوضاع موسیقی در حال حاضر خوب نیست. چرا کارهای قدیمی ماندگار شد؟ اما آثار امروزی ماندگار نیست.
کارهای قدیمی در درونشان عشق و شور و احساس وجود داشت. ترکیب شاعر و خواننده و آهنگساز با هم دوست و رفیق بوده اند. ترکیب آقای ملک، مشفق کاشانی و آقای ایرج شاهکارهای بسیاری را خلق کرد. این سه تن سال های سال با هم همکاری کرده اند. آقای بیژن ترقی و آقای یاحقی یا آقای معینی کرمانشاهی در کنار آقای همایون خرم. هر کدام از این ترکیب ها آثار ماندگاری در موسیقی ایران پدید آورده است.
الان آهنگساز اثرش را می سازد و دربه در دنبال خواننده ای است که کارش را بخواند. متاسفانه آن حس و حال در کارهای جدید نیست.

*از نظر نوازندگی در موسیقی پیشرفتی داشته ایم یا نه.

الان نوازنده ی خوب تعدادشان بسیار اندک است و به صورت مشترک در ارکسترهای مختلف نوازندگی می کنند.
هر نوازنده ای که در هر ارکستری کارمی کند باید به طور کامل از نظر مالی تامین باشد تا تمام تمرکز و توانش را روی کار کردن در همان ارکستر بگذارد. نوازنده های زیادی هستند که وقتی سر تمرین می آیند، خسته هستند؛ چرا که از تمرینِ قبلی اش می آید و بعد از تمرین با ما هم سرِ تمرین دیگری خواهد رفت. کدام عزیز در عرصه ویلن نوازی می تواند پس از بدیعی، خرم، یاحقی و ملک بتواند تکنوازی کند و سازش مطلب داشته باشد. الان نوازنده نداریم. همه ماشینی کار می کنند و فقط نُت می نوازند. نوازندگی ها دیگر لطافت و حس ندارد.

*اگر از نظر مالی نوازندگان در هر ارکستری تامین باشند، هنرمند تمام تلاش و توانش را روی همان ارکستر می گذارد و بهترین کیفیت را ارائه می دهد.

مدت های بسیاری است که در رادیو تلویزیون ما موسیقی اصیل ایرانی پخش نمی شود. ردیف های موسیقی ایرانی اصالت موسیقی ماست؛ چرا این ردیف خوانی ها در تلویزیون ما جایی ندارند.

*یکی از مشکلاتی که در عرصه موسیقی ایران هست، بحث آموزش موسیقی است. در همین دوره اخیر جشنواره موسیقی جوان، استادانی که به عنوان داور حضور داشتند، همه بر این عقیده بودند که استعدادهای خوبی در جشنواره حضور دارند اما این استعدادها خوب آموزش ندیده اند.
انگار در زمینه آموزش موسیقی برنامه ای مُدون دارید و کارهایی در این زمینه آغاز کرده اید.

متاسفانه در حال حاضر دلسوزی و تعهد در میان خیلی از مدرسان موسیقی نیست. من وقتی نزد استاد اسداله ملک می رفتم برای یادگیری موسیقی، واقعا به صورت دلسوزانه به ما آموزش می داد. الان استادی که سر کلاس می آید درگیر مشکلات بسیار زیادی است. الان استعدادهای خوبی در میان جوانان و نوجوانانمان داریم که متاسفانه خوب آموزش نمی بینند.
من سال های زیادی در عرصه آموزش موسیقی کار کرده ام. از سال ۱۳۷۶ به بعد تعداد آموزشگاه های موسیقی در تهران و ایران زیاد شد.

امسال آموزشگاه موسیقی چکاوک را راه اندازی کردم تا شاید بشود کاری درست در زمینه آموزش موسیقی به کودکان و نوجوانان و جوانان انجام داد. خودم سابقه طولانی در عرصه آموزش موسیقی دارم و همیشه سعی کرده ام با حوصله و آرامش به بچه ها آموزش بدهم. حتی پس از پایان دوره های آموزشیِ بچه ها کمکشان کرده ام که بتوانند در کانون های مختلف عضو شوند یا عضو خانه موسیقی باشند و کارهای دیگری انجام دهند. حتی بسیاری از هنرجویانم را کمک کرده ام تا کنسرت هایشان را برگزار کنند یا اینکه در کنسرت های ارکستر خودمان از این هنرجویانم استفاده کرده ام.

در آموزشگاه موسیقی چکاوک هم از استادان خواسته ام در کنار آموزش موسیقی به بچه ها کمک کنیم تا بتوانند در مراحل بعدیِ کار موسیقی هم موفق باشند.

ما به شاگردان متعهدیم و باید مراقب باشیم که خستگی و بی حوصلگی ما در هنرجو تاثیر منفی نداشته باشد.
در گذشته هنرمندان زندگی شان را از راه موسیقی تامین می کردند. اما امروز هنرمند باید کارهای بسیاری انجام دهند تا شاید زندگیشان تامین شود.

*تسنیم