به گزارش خبرنگار سینما و تئاتر فارس، رئیس مرکز مطالعات راهبردی فرهنگی ژرفا در آستانه برگزاری سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر یادآور شد: تنها ۸ فیلم معادل ۶/۱۸ درصد فیلم های سه بخش جشنواره سی و سوم فیلم فجر در سال گذشته به موضوعات اولویت دار جمهوری اسلامی از منظر امام راحل، مقام معظم رهبری و اسناد بالادستی کشور پرداخته اند و ۸۱ درصد فیلم ها ارتباطی به اولویتهای نظام اسلامی نداشتند. این روند متاسفانه در جشنواره های پیشین نیز تکرار شده است و اخبار و شنیده ها از هیئت داوران حکایت از آن دارد که این روند در جشنواره امسال نیز ادامه دارد.

صالح اسکندری استاد دانشگاه و رئیس مرکز مطالعات فرهنگی و آینده پژوهی ژرفا ضمن اشاره به ضرورت آسیب شناسی و ارزیابی منصفانه جشنواره فیلم فجر بر ملاک " نقد تراز انقلاب اسلامی" گفت: باید از طریق ارزیابی های علمی و کارشناسانه مانع از آسیب سیاه نمایی و سفید نمایی مطلق وضعیت سینمای کشور شد.

وی افزود: در سال های گذشته ارزیابی های صورت گرفته از جشنواره فیلم فجر به علت عدم مشخص نمودن " موضع و مبنای نقد" و عدم رعایت چارچوب های روش شناختی و علمی، بازخوردهای نامطلوبی را در میان اهالی هنر و سینما در پی داشته و بعضا این ارزیابی ها را به ورطه سلیقه گرایی و قبیله گرایی سوق داده است.

نقد سینما در تراز انقلاب اسلامی چیست؟

وی با طرح این سوال که نقد تراز انقلاب اسلامی در عرصه سینما چیست؟ تصریح کرد: در یک پایش و مطالعه علمی مهمترین شاخص های ارزیابی آثار سینمایی بر اساس بیانات حضرت امام خمینی(ره)، رهنمودهای رهبر معظم انقلاب، اسناد بالادستی در حوزه فرهنگ و سینما و دیدگاه های منتقدین برجسته کشور در عرصه سینما احصا شد و از منظر شاخص های مستخرج با بازبینی چند باره فیلم های دوره سی و سوم جشنواره در سه بخش (سودای سیمرغ، نگاه نو و هنر و تجربه) به تحلیل محتوای کیفی و کمی فیلم ها اقدام شد.

این استاد دانشگاه افزود: بر اساس این چارچوب ۶۳ شاخص در دو حوزه محتوایی و فرمی و در قالب ۱۰ محور دینی و اعتقادی، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، جبهه معارض، امید و اعتماد به نفس ملی، حجاب و عفاف، سبک زندگی و ... احصا شد و هر فیلم بر اساس این شاخص ها مورد تحلیل قرار گرفت که یادآوری این ارزیابی در آستانه برگزاری سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر مهم تلقی می شود.

۶/۱۸ درصد فیلم ها به موضوعات اولویت دار جمهوری اسلامی پرداختند

رئیس مرکز مطالعات راهبردی فرهنگی ژرفا گفت: متاسفانه تنها ۸ فیلم معادل ۶/۱۸ درصد فیلم های سه بخش جشنواره سی و سوم فیلم فجر در سال گذشته به موضوعات اولویت دار جمهوری اسلامی از منظر امام راحل، مقام معظم رهبری و اسناد بالادستی کشور پرداخته اند و ۸۱ درصد فیلم ها ارتباطی به اولویتهای نظام اسلامی نداشتند. این روند متاسفانه در جشنواره های پیشین نیز تکرار شده است.

وی گفت: با اینکه اغلب فیلم سازان مورد حمایت معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند و یا با دستگاه ها و نهادهای کشوری و لشگری به صورت مشارکتی اقدام به تولید فیلم می کنند ولی متاسفانه بیش از ۸۰ درصد خروجی سینمای ایران ارتباطی به اولویت های نظام مقدس جمهوری اسلامی ندارد.

اسکندری افزود: بیشترین حجم مشکلات در فیلم های جشنواره فجر سال گذشته  در بخش حجاب و عفاف و پس از آن در بخش سبک زندگی بوده است. به گونه ای که از مجموع ۴۳ فیلم مورد بررسی در این پژوهش ۳۶ فیلم در زمینه حجاب و عفاف و ۳۴ فیلم در زمینه سبک زندگی، حداقل یکی از شاخص ها را نقض کرده بودند.

۴۰ درصد فیلم های جشنواره فضای سکولار داشته اند

رئیس مرکز مطالعات فرهنگی و آینده پژوهی ژرفا با تشریح مولفه های دینی و اعتقادی در این ارزیابی گفت:۲۵ فیلم، معادل ۵۸.۱ درصد فیلم‌های سه بخش جشنواره فجر حداقل در یک شاخص دینی و اعتقادی مشکل  داشته اند. حدود ۴۰ درصد فیلم های مورد بررسی جشنواره فضای سکولار داشته اند و هیچ نماد و یا پیام دینی در آن ها وجود نداشت. ۲ مورد از فیلم های جشنواره از نمادهای دینی در موقعیت نامناسب بهره گرفته بودند. ۷ فیلم به شبهه پراکنی نسبت به احکام و مبانی اسلام پرداخته اند و در ۱۴ فیلم ایده نسبیت گرایی در اخلاق به نوعی مطرح شده است. فیلم های مورد بررسی جشنواره بیش از همه موارد به تخریب فرهنگ دینی و سنتی پرداخته اند؛ به گونه ای که ۱۷ فیلم شاخص مربوطه را نقض کردند. برخی از مهم ترین این دست فیلم های جشنواره سال گذشته عبارت بودند از: خانه دختر، روز مبادا، ارغوان، مردی که اسب شد، و مشرف به کوچه بی نام.

بیش از ۵۰ درصد فیلم ها حاوی پیام های دینی بوده اند

وی ادامه داد: مجموعاً ۵۱.۲ درصد فیلم های بخش های سه گانه جشنواره دارای پیام دینی بوده اند که در میان سه مولفه عقاید، احکام و اخلاقیات، فیلم های جشنواره فیلم فجر (با تفاوت ناچیزی) بیشتر به مولفه احکام توجه نشان داده اند. البته این آمار در بر دارنده پیام های منفی و ضد دینی و یا انحراف هم بوده است. در ۶ فیلم دینی جشنواره، پیام های دینی به شکل مناسب و غیر تصنعی منتقل شده است. وی با اشاره به دو فیلم شرفناز و مرگ ماهی گفت: این دو فیلم بهترین فیلم های جشنواره سال گذشته در زمینه دینی و اعتقادی بوده اند.

عدم استفاده از بازیگران با پیشینه نامناسب در نقش مذهبی نقطه مثبت جشنواره پارسال بود

 اسکندری افزود: از جمله نکات مثبت جشنواره پارسال عدم استفاده از بازیگران با پیشینه نامناسب در نقش مذهبی بوده است. همچنین اسلام غیر انقلابی و معنویت سکولار در هیچکدام از فیلم های جشنواره ترویج نشده است.

رئیس مرکز مطالعات ژرفا گفت: از میان ۴۳ فیلم مورد بررسی در جشنواره تنها ۶ فیلم معادل ۱۴ درصد فیلم‌ها به موضوع انقلاب اسلامی پرداختند. دو مورد از فیلم های جشنواره تاریخ انقلاب و ایران معاصر را تحریف کرده اند. ۲ فیلم به تقویت وحدت جهان اسلام می‌پردازد. یک فیلم به تضعیف جبهه مقاومت یا انحراف در بیداری اسلامی پرداخته است و دو فیلم در راستای تقویت جبهه مقاومت بوده‌اند. سه فیلم بهمن، دریا و ماهی پرنده، و ارغوان در زمینه شاخص های انقلاب اسلامی مشکل دار ارزیابی می شوند که بدترین فیلم در این زمینه فیلم بهمن می باشد.

فیلم های ژانر دفاع مقدس بازنمایی مناسبی از ایثارگران و خانواده آنها داشت

این کارشناس مسائل فرهنگی با اشاره به اینکه ۳  فیلم معادل ۷ درصد فیلم‌های مورد بررسی جشنواره سال گذشته، مرتبط با دفاع مقدس است گفت: فیلم های  تاآمدن احمد، حکایت عاشقی و تگرگ و آفتاب در ژانر دفاع مقدس ساخته شده است. از بین این سه فیلم، ۲ مورد دارای تنوع مضمونی می‌باشند و  ۲ فیلم به پشت صحنه سیاسی توجه داشته‌اند. هر ۳ فیلم بازنمایی نسبی از پیروزی رزمندگان ایرانی دارد. در ۲ فیلم آرمان‌های دینی بر آرمان های ملی غلبه دارد و در هیچ فیلمی آرمان های ملی غلبه نداشت. هر ۳ فیلم بر ارزش‌های والای انسانی در جنگ تحمیلی و بر زیبایی‌های جنگ تاکید داشتند. ۲ فیلم جشنواره فیلم فجر بازنمایی مناسبی از ایثارگران و خانواده آنها داشت.

جشنواره دوره سی و چهارم فیلم فجر از دوره های گذشته تلخ تر است

صالح اسکندری  با تاکید بر اینکه به اذعان برخی داوران جشنواره دوره سی و جهارم فیلم فجر این دوره از دوره های گذشته تلخ تر و سیاه تر است یادآور شد: در جشنواره سال پیش ۳۰ فیلم بخش های سه گانه جشنواره فجر در زمینه شاخص امید و اعتماد به نفس مشکل دار بودند. ۱۰ فیلم به القای ناکارآمدی نهادهای اجتماعی- حکومتی پرداخته اند و ۷ فیلم به مخاطبان خود القا کرده اند که در جامعه خفقان و دیکتاتوری وجود دارد. ۱۷ فیلم بر بی عدالتی و فقر در ایران تاکید داشته اند. ۲۴ فیلم تصویرسازی خسته و ناامید از روحیه حاکم بر مردم داشته اند و ۷ فیلم بر وجود ناامنی در جامعه دلالت  داشته اند. از این میان ۹ فیلم به زمینه سازی برای مهاجرت از کشور پرداخته اند، ۶ فیلم سعی در القای بی اعتمادی مردم نسبت به نظام داشته اند و در نهایت ۱۴ فیلم به ترویج و القای نهیلیسم (پوچ گرایی) پرداخته اند.

وی افزود: ۳۲ فیلم از مجموع ۴۳ فیلم مورد بررسی هریک به نوعی به عادی سازی ناهنجاری های اجتماعی پرداخته اند. در این میان ۵ فیلم در زمینۀ مصرف مواد مخدر، ۱۸ فیلم در زمینۀ طلاق، ۱۰ فیلم در زمینۀ خودکشی، ۴ فیلم در زمینۀ فحشا و  روسپی گری، ۱۳ فیلم در زمینۀ قانون شکنی و دزدی، ۸ فیلم در زمینۀ جنایت و قتل، ۳ فیلم در زمینۀ مشروبات الکلی، ۲ فیلم در زمینۀ قمار، ۳ فیلم در زمینۀ سقط جنین، ۱۸ فیلم در زمینۀ خشونت، ۲ فیلم در زمینۀ ازدواج سفید، و ۹ فیلم در موضوع فرار از خانه، خارج از شاخص های مطلوب در محور اجتماعی عمل کرده اند.

فیلم اولی ها در رعایت شاخص های دین داری دچار آسیب هستند

وی در پایان با ابراز نگرانی در خصوص آینده سینمای ایران گفت: سال پیش بخش نگاه نو سهم ۹۱ درصدی از فیلم های مشکل دار دینی و در زمینه نا هنجارهای اجتماعی بدترین وضعیت (۸۱.۸ درصد مشکل داری) را به خود اختصاص داد و این نشان دهنده آن است که فیلم اولی ها و نسل های جدید سینمای ایران متاسفانه در رعایت شاخص های دین داری در بازنمایی های خود دچار آسیب هستند. اسکندری افزود: بخش هنر  و تجربه در زمینه امید و اعتماد به نفس بدترین وضعیت (۸۷.۵ درصد مشکل داری) در زمینه حجاب و عفاف نیز بدترین وضعیت (۸۷.۲ درصد مشکل داری) را در مقایسه با دو بخش دیگر داشته است.

منبع: فارس