به گزارش سینماپرس، عربستان سعودی با یک شتابزدگی در حال نابودی خود و اضمحلال خویش از طریق هنر هفتم است. حال که این کشور بعد از سال‌ها تحجر و عقب‌ماندگی فرهنگی تصمیم گرفته تا با سینما وضعیت اجتماعی و فرهنگی را بهبود بخشد، یکباره راه را به جای آنکه به سمت اصلاح زیرساخت‌های اجتماعی ببرد و تلاش کند تا برای مردم دنیا سیمای زیبایی مثلا از حاکمیت درست کند، با تبرئه خود از ایجاد مشکلات و متهم کردن مردم، سر اسلحه‌ را رسما به سمت خود گرفته است.

امسال در جشنواره فیلم ونیز فیلم دیگری از «هیفا المنصور» به نمایش درآمده است که بیش از آنکه نشان دهنده مشکلات مردم و تلاش سیستم برای رفع آن باشد؛ مردم این دیار را عوامل عقب ماندگی دانسته تا حاکمیت را.

او امسال با فیلم مستندی به نام «کاندیدای ایده‌آل» در فستیوال فیلم ونیز حاضر شده است، «کاندیدای ایده‌آل» درباره یک پزشک زن است که می‌خواهد برای عضویت در شورای شهر در داخل عربستان نامزد انتخابات شود. او با مشکلاتی مواجه می‌شود، از جمله اینکه نمی‌تواند چهره‌اش را در فیلم‌های انتخاباتی نشان دهد یا به‌طور مستقیم خطاب به رأی‌دهندگان مرد در اجتماعات صحبت کند، این زن می‌خواهد مسیر جاده منتهی به درمانگاهش آسفالت شود تا هنگام بارش باران، رفت و آمد بیماران به آنجا سخت نباشد و این وعده روی زنانی که مخاطب تبلیغات او قرار می‌گیرند، موثر می‌افتد.

روزنامه گاردین همین نگاه را دنبال کرده و گفته که شاید فیلم جایزه‌ای را نبرد اما فیلمی شجاعانه و ظریف است. «کاندیدای ایده‌آل» نشان می‌دهد تنها کاری که ممکن است لازم باشد، این است که یک فرد بتواند روشن و جسورانه  مسیر حرکت را تغییر دهد، حتی اگر این تغییر یک درجه باشد.

هالیوود ریپورتر نیز هدف فیلم را اصلاح جامعه و نه حکومت دانسته و به تعبیر دیگر گفته است که محتوای «کاندیدای ایده‌آل» علیه جامعه (و نه دولت عربستان) است. فیلم در نظر این رسانه غربی بیشتر نشان دادن تلاش و تصمیم یک زن برای هویت بخشی به زنان عربستان در یکی از جوامع و نه حکومت‌های مرد سالار جهان است.

رسانه دیگری که موافق فضای فیلم است می‌نویسد که فیلم درباره توانمندسازی زنان در عربستان است؛ اصلاح زنان در جامعه‌ای سنتی که در ایجاد مشکلات و مسائلی که مانع راه این مردم بوده است، دولت و حاکمیت آن بی‌تقصیر است. این مردم هستند که باید اصلاح شوند و نه حکومت. البته شاید تلویحا به نظر ما اینگونه برسد که حکومت عربستان نیز در لایه‌های زیرین مورد نقد باشد اما المنصور مستقیم به این نکته اشاره می‌کند که وضعیت امروز در حال بهتر شدن است و آنگونه که در فیلم نشان می‌دهد عامل بهبودی را حکومت می‌داند.

او در دیگر مصاحبه‌هایش نیز گفته که در میان جامعه و فضایی متحجر و عقب مانده رشد کرده است و حالا این مسئولین عربستان هستند که شرایط را برای ما بهتر می‌کنند. من در دنیایی بزرگ شدم که صدایم را نباید کسی می‌شنید و باید مدام خودم را می‌پوشاندم؛ در حین فیلمبرداری هم مزاحمت‌های زیادی برایمان پیش می‌آمد که مجبور می‌شدیم با پلیس تماس بگیریم. خوشحالم که مسئولان عربستان شرایطی را برای من فراهم کردند که دسترسی‌ام به همه چیز بهتر شده است. من می‌توانم درنهایت فیلمم را بدون مشکل در کشورم اکران کنم.
نکته‌ دیگری که المنصور تلاش کرده است تا آن را بیان کند باج دادن به جشنواره های خارجی است؛ او در این باره می گوید که این ونیز است که او را شناخته است و عامل رشد و شکوفایی من شده است.
«جشنواره ونیز من را کشف کرد و باعث شد نقطه شروع من در سینمای حرفه‌ای بود.»

نگاهی به فیلم "علاالدین"| تلاش هالیوود برای ترسیم سوریه به عنوان تهدید

المنصور نیز می‌خواهد مانند دیگر زنان دنیای سینمایی هالیوود باشد. خالی از هویت ملی خود و با سرعت در مسیر تجدد. او کودکانه می‌گوید چون که در سینما امروز ابرقهرمانی مد شده است باید در این مسیر فیلم بسازد.

«البته من عاشق این هستم که با مد شدن سینمای ابرقهرمانی یک فیلم با شخصیت قهرمان زن بسازم که بقیه را نابود کند.»

مشخص است که با توجه به جمله آخر او رسما این کارگردان با مردم فاصله جدی دارد؛ او به جای آنکه برای مردم و در زمینه مشکلات و حل مسائل آنان فیلم بسازد دنبال یک فیلم ابرقهرمانی است که بقیه را نابود کند. ذهنیت کارگردان سفارشی عربستان کاملا شستو شده است و با این حساب به سینمای عربستان امیدی نیست.

چنان‌که مشخص است، المنصور از نمادها و چهره‌های فرهنگی در روند اصلاحات بن سلمانی به‌حساب می‌آید؛ او اولین فیلم کاملا عربستانی را کارگردانی کرده و یک زن است و در تمام فیلم‌هایش جامعه حجاز را در این مورد نقد می‌کند. در این باره المنصوری در مصاحبه‌ای راجع‌به فیلمش می‌گوید «پیش از این برای زنان مشکلات بسیاری به‌لحاظ اجتماعی در عربستان وجود داشت، اما حالا وضع بهتر شده است.»

با این حساب تکلیف فیلم معلوم است؛ اگر فیلم در لابی‌های ونیز توسط عربستان سعودی تایید شود فیلم نیز توفیقاتی به دست خواهد آورد. تا اینجای کار هرچند که منتقدین اصیل نسبت به این فیلم فرمایشی (تا سفارشی) نظر مثبت نداده‌اند اما نویسندگان و روزنامه‌نگاران فمینیست و تحول‌خواه در مجموع تلاش کرده‌اند تا تصویر فیلم را موجه و در راستای جهانی شدن عربستان نشان دهند.
 

سوالی که در پایان باید پرسید این است که آیا عربستان سعودی عامل مشکلات فراوان برای زنان جامعه است یا مردم این کشور و سنت‌های دینی و مذهبی آن؟ عربستان در تلاش است تا با باز کردن مظاهر تجدد به صورت خود سفیدآب بزند و متکبرانه مردم بیچاره این کشور را عامل عقب ماندگی بداند. و حال سینمای این کشور است که این نقش را باید ایفا کند در حالی که این نظام هر مملکتی است که باید در سیاست‌گذاری خود سینما و تئاتر را ایجاد کند؟ پس به نظر می‌رسد که با این روال کم‌کم عربستان، مردم را در مقابل خود قرار دهد و پایه‌های حکومتی خود را سست می‌کند؛ مانند شلیک اسلحه به سمت خود.

*تسنیم