به گزارش سینماپرس، هنر در طول تاریخ با ابعاد و مصادیق متفاوتی شناخته شده است اما شاید اولین بارقه‌های آن در ذهن تمامی ما نقاشی و یا شاخه‌ای از هنرهای تجسمی باشد، هنری که این روزها هم مخاطب خاص خودش را دارد، ‌ مخاطبی که برای دسترسی به هنر مورد علاقه‌اش گالری‌های سطح شهر را به‌عنوان هدف انتخاب می‌کند.

شما هم اگر علاقه به گالری گردی داشته باشید و تعدادی از این مراکز فرهنگی در تهران را بشناسید قطعاً با اتفاقات عجیبی در سطح گالری‌های شهر تهران مواجه خواهید شد، فضاهایی که شاید از نظر قوانین پوشش خود را خودمختار از قوانین عمومی کشور می‌دانند. تا جایی که حتی مدیران این نگارخانه‌ها نیز در جلسه‌ای که دور هم گردآمده بودند کشف حجاب کردند.

گالری‌داران بی‌حجاب

روزنامه جام جم در گزارشی در رابطه با این گالری‌ها نوشت: «چندی پیش کارگاه یکروزه «انجمن نگارخانه‌داران» با عنوان «نگارخانه‌داری، ساختار بازار هنر و چالش‌ها» در خانه کارمان برگزار شده و خبر آن در صفحه‌ رسمی galleryinfo منتشر شد. تصاویر درج شده از این نشست حاوی عکس‌های هنجارشکنانه‌ کشف حجاب توسط گالری‌داران و حتی سخنرانان آن بود.

با این همه هیچ اعتراضی از هیچ‌کس سر داده نشد و مرکز هنرهای تجسمی و معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بدون واکنش به راحتی از کنار موضوع گذشت. اتفاقی که اگر در هر صنف یا نهاد دیگری رخ می‌داد بی‌شک با واکنش قضایی روبه‌رو می‌شد. همچون اتفاقی که برای دیجی‌کالا یا طاقچه افتاد (این دو جنجال هیچ‌کدام قابل قیاس با وقاحت و پرده‌دری حاکم بر عکس‌های منتشر شده از سوی انجمن نگارخانه‌داران نبود). کشف حجاب مدیران حدود ۵۰گالری شهر تهران، آشکارا اقدامی سیاسی محسوب می‌شود و یک «حرام سیاسی» است. کاملاً مشخص است که بی‌حجابی سیاسی، یک مسأله‌ چند وجهی است و برای مقابله با آن هم «برنامه فرهنگی»، هم «فعل سیاسی» و هم «اقدام قضایی» لازم است. به نظر می‌رسد این نگارخانه‌داران با استفاده از وجهه‌ هنر اقدام «ضدفرهنگی و سیاسی» می‌کنند. معیارهای دوگانه برخورد با «بی‌حجابی سیاسی» باید از بین برود تا بتوان گمان کرد در مسأله‌ مهم حجاب، همتی در مسئولان فرهنگی کشور وجود دارد!»

زیست شبانه گالری‌های بسته شده

همه این اتفاقات پیش‌تر هم در فضای گالری‌های پایتخت وجود داشت که منجر به تعطیلی برخی از این نگارخانه‌ها شد، برای مثال یکی از این گالری‌ها در محدوده خیابان ایرانشهر تهران است که مدتی قبل بسته شده و اگر به آن مراجعه کنید با یک نیوجرسی مقابل درب گالری مواجه می‌شوید.

اما درب این نگارخانه همچنان باز بوده و شرایط شبه پلمب بودن آن باعث شده تا اگر قبل از این نظارتی هم از سوی اماکن و یا اداره کل هنرهای تجسمی ارشاد بر این مرکز وجود داشت دیگر وجود نداشته باشد چراکه کسی گمان به ادامه فعالیت‌های این مجموعه نخواهد برد.

همه این اتفاقات باعث یک فاجعه اخلاقی در زیر پوست شهر تهران شده است، بخشی از زیست شبانه ساکنان برخی از ساکنان پایتخت در این نگارخانه‌ها با موضوعات غیر اخلاقی و البتعه فضایی ناهنجار خلاصه شده است.

نگارخانه‌های تهران، از پسر عموی فرح تا نمایش برهنگی

جام جم در بخش دیگری از گزارش خود با تیتر «بحران اخلاقیات در نگارخانه‌های تهران» نوشته است: «برای روشن‌تر شدن رابطه معنادار بین کشف حجاب نگارخانه‌داران و محتواهایی (آثار هنری) که در نگارخانه‌ها نمایش داده می‌شود کافی است نگاهی داشته‌ باشیم به آنچه طی این ماه‌ها در نگارخانه‌های شهر تهران که اغلب مدیران‌شان در این نشست حاضر بودند گذشته‌ است.

پوستر یکی از نمایشگاه‌های برگزار شده در نگارخانه‌ای در تهران

از برگزاری نمایشگاه‌های بدن‌های برهنه زنان تا برگزاری چندباره نمایشگاه کامران دیبا (پسر عموی فرح پهلوی) که از قضا باز موضوع کلاژهایش همین بدن تکه تکه شده زنانه بود، جریان غالب حاکم بر فضای نگارخانه‌ها گونه‌ای دهن کجی آشکار، به جامعه اسلامی و مردم مسلمان است. گفتنی است طی ماه‌های گذشته که روزنامه جام‌جم با اطلاع از این موضوع که تعدادی از نگارخانه‌ها به اسم تحریم فعالیت خود را تعطیل کرده‌ بودند، در گزارش‌های کارشناسانه برای شکستن فضا و فعالیت مجدد نگارخانه‌ها تلاش کرده‌ است، با این همه حالا خطر دیگری این عرصه مهم را تهدید می‌کند که نمی‌توان در برابر آن چشم بست و به‌راحتی از کنار آن گذشت. از این رو در گزارش حاضر تلاش خواهیم کرد بر ابعاد دیگر ماجرا نوری تازه بتابانیم و نشان دهیم که در میدان هنرهای تجسمی کشور چه می‌گذرد.»

همچنین در بخش دیگری از روزنامه جام جم اشاره شده است که: «طی آشوب‌ها و اغتشاشات اخیر کشور، بسیاری از نگارخانه‌های اصلی شهر تهران، هم‌صدا با معاندان، کرکره‌ها را پایین کشیدند و شعار تحریم سر دادند. برخی آنها حتی پا از این فراتر گذاشته و حضوری فعالانه در دامن زدن به اغتشاشات داشتند. حالا اما با بازگشت آرامش به کشور، این نگارخانه‌ها که تا دیروز بر طبل تحریم می‌کوبیدند بی‌هیچ توضیحی فعالیت‌های خود را ازسر گرفته و هر هفته و هر ماه میزبان نمایشگاه‌های هنری مختلفی هستند. نمایش محتوای هنجارشکن، کشف حجاب مخاطبان و برگزاری نمایشگاه‌های هنری بدون دریافت مجوز رسمی، سه موضوع اصلی این روزهای هنرهای تجسمی کشور است.»

نظارت نامحسوس ارشاد بر نگارخانه‌ها

بعد از این‌که ماه گذشته اخباری درباره وضعیت نامطلوب حجاب در گالری‌های تهران منتشر شد، محمود سالاری، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره نظارت بر گالری‌های تجسمی گفت: «ما یک‌سری نظارت محسوس داریم که رسما همکاران من در مرکز هنرهای تجسمی به گالری‌ها مراجعه می‌کنند. از سوی دیگر گالری‌ها باید برای هر برنامه مجوز بگیرند. یک‌سری هم نظارت نامحسوس داریم که انجام می‌شود اما در کل کشور گالری‌های متعددی حضور دارند که برخی از آنها شاید قوانین را رعایت نکنند. از آنجایی که تعداد گالری‌ها و آثار زیاد است، بدیهی است که گاهی از این دست اتفاقات بیفتد که بلافاصله پس از اطلاع، رفتار قانونی با گالری‌دار انجام خواهد شد.»

او در ادامه درباره نوع برخورد نیز گفت: «آیین‌نامه تخلفات گالری‌داران موجود است و در آن نسبت به اتفاقی که در گالری رخ داده‌است با توجه به نظر شورای مرکزی، تصمیم مناسب اتخاذ می‌شود؛ ضمن این‌که نماینده گالری‌داران نیز در آن شورا حضور دارد تا تصمیمات مناسب در هر زمینه‌ای اتخاذ شود.»

جام جم در این رابطه نوشته است: «طبق قانون، گالری‌ها برای برگزاری هر رویداد هنری چه نمایشگاه‌های تخصصی و چه حراج و... می‌بایست، رویداد به رویداد از مرکز هنرهای تجسمی مجوز بگیرند اما از ظواهر امر پیداست این روزها بسیاری از فعالیت‌ها در نگاخانه‌ها بدون مجوز برگزار می‌شود.»

همانطور که گفته شد برخی از گالری‌ها با وجود پلمب شدن توسط اداره کل هنرهای تجسمی همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند، ‌ این موضوع باعث گسترش فعالیت بدون مجوز در نگارخانه‌های مختلف سطح پایتخت شده و ربطی به معاونت هنری ندارد، اداره اماکن باید به این موضوع نظارت کند تا مرکز بسته شده، واقعا پلمب بماند.

هرچند باید گالری‌هایی را که بدون مجوز فعالیت می‌کنند را نیز به لیست مراکز بسته شده اضافه کرد.

مقصر بی‌قانونی‌ها کیست؟

به گزارش فارس، با توجه به جملاتی که قبل‌تر هم گفته شد، بیشتر این فعالیت‌های قانون‌شکنانه در نگارخانه‌هایی رخ می‌دهد که قبلا پلمب و لغو مجوز شده‌ اما به‌صورت غیرقانونی به فعالیتشان ادامه می‌دهند.

در صورت صحیح بودن گزاره فوق به‌نظر نظارت بر ادامه عدم فعالیت این مراکز با اداره اماکن عمومی و پلیس اماکن عمومی خواهد بود، ‌ اما اگر مرکزی ذیل مجوز فعالیت از ارشاد بی‌قانونی می‌کند وظیفه نظارت بر آن مستقیما برعهده اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

مماشاتی در مورد قانون وجود ندارد

محمد خراسانی‌زاده، مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در رابطه با جلسه‌ای که یک ماه پیش با انجمن نگارخانه‌داران برگزار کرد و تمام نگارخانه‌داران خانم بدون حجاب آمدند، به جام‌جم توضیحاتی ارائه کرده است.

او در رابطه با این‌که به عنوان مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی برای اصلاح وضع موجود چه برنامه‌ای مقرر شده، گفت: در تعاملی با انجمن نگارخانه‌داران داشتیم و یک جلسه را اخیراً با انجمن نگارخانه‌داران و جلسه دوم را اعضای هیأت مدیره برگزار کردیم، هم به نکاتی از لحاظ صنفی اشاره شد و هم ما توقعمان را که پایبندی به قانون بود، مطرح کردیم و تذکرهای لازم داده‌ شد و دوستان هم ملزم به رعایت قانون شدند.

خراسانی‌زاده ادامه داد: مسأله رعایت نه فقط حجاب، بلکه رعایت مجموع قوانین کشور برای تمام واحدهایی که مجوزهایی را از دستگاه‌های حاکمیتی دریافت می‌کنند، الزامی است. بر اساس قوانین و دستورالعمل‌های موجود در آیین‌نامه‌ها، اگر کسی مجوزی دریافت می‌کند ملزم به رعایت آن است. این قانون شامل حقوق مالکانه هنرمندان، قوانین مالی مرتبط با پولشویی، مسائل مربوط به پوشش و حجاب یا محتواهای قابل نمایش در نگارخانه‌ها می‌شود.

مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی تصریح کرد: در مورد قانون مماشاتی وجود ندارد و به طور طبیعی بنای ما بر رعایت قوانین است. البته، به‌طور طبیعی شرایط جامعه نامساعد است و متأسفانه پوشش در سطح جامعه نیز رعایت نمی‌شود و در نشستی که محل بحث است، بعضی دست‌اندرکاران نگارخانه‌ها حجاب را رعایت نکرده بودند که البته ناخوشایند بود و تذکر جدی گرفتند و این را لحاظ نکرده‌ بودند که شرایط بیرون اجتماع با فضایی که از دستگاه حاکمیتی مجوز دارد، متفاوت است و آنها باید پاسخگوی این مسأله باشند.

مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی یادآوری کرد: گاهی به عنوان حاکمیت می‌خواهیم به‌طور مستقیم مسأله‌ای را حل کنیم، که ممکن است همزمان با حل آن مسأله دلخوری، بازتاب منفی و لج‌بازی‌هایی ایجاد ‌شود، اما وقتی خود هنرمندان در بین خودشان و صنوف فعال در حوزه اقتصاد هنر به این جمع‌بندی برسند که برای حفظ جایگاه حرفه‌ای می‌توانند به خودشان تذکر دهند و بعضی موارد را رعایت کنند، روش کارآمدتری است. در گفت‌وگوهای اولیه، دوستان ابراز آمادگی کردند به این سمت که مسیر سخت و پیچیده‌ای برای ما و آنهاست، حرکت کنند.

او در پاسخ به این پرسش که چرا به نظر می‌رسد در نگارخانه‌ها مسأله بی‌حجابی بیشتر دیده می‌شود، عنوان کرد: وقتی درباره یک پدیده اجتماعی صحبت می‌کنیم، گاهی مخاطبان ما به صورت ثابت و منفعل‌شنونده و بیننده چیزی است که در میدان رقم می‌خورد و شامل نمایش و اتفاقات در شاخه‌های دیگر است؛ لذا وقتی همراه با قانون‌شکنی یا هنجارشکنی باشد، میزان تأثیر این هنجارشکنی بر اصل ماجرا چندان جدی نیست. اما نگارخانه‌ها و بسترهای مربوط به هنرهای تجسمی به واسطه این هویت دارند که مخاطبان به آنجا می‌آیند و نمی‌توانیم مخاطبان را نادیده بگیریم و متأسفانه سرریز نابهنجاری اجتماعی در سطح شهر به نگارخانه‌ها هم می‌آید، هر وقت می‌خواهیم تصویری را داخل یک نگارخانه ببینیم، شاهد این هنجارشکنی‌ها نیز هستیم.

خراسانی‌زاده خاطرنشان کرد: تذکرهای لازم به نگارخانه‌داران داده‌شده و خبر دارم بخش عمده‌ای از نگارخانه‌داران علاقه‌مندند به دلیل رعایت شرایط حرفه‌ای فضای سالم و مبتنی بر ضوابطی را داشته‌باشند، اما گاهی با هنجارشکنی‌های بازدیدکنندگان مواجه می‌شوند و این تبدیل به چالشی شده که امیدوارم در میان‌مدت به راهکارهایی با کمک خودشان برسیم تا فضای سالم‌ و مفیدتر هنری داشته‌باشیم.

کلام آخر

در گزارش روزنامه جام جم دلایل بسیار دیگری هم مبنی بر چرخش برخی هنرمندان تجسمی و گالری‌دارها به سمت موضوعات سیاسی شمرده شده است، دلایلی که هر کدام نیاز به بررسی‌ لایه‌های هنرتجسمی داشته و خود آسیب‌شناسی جدایی می‌طلبد.

اما نکته مهم در کنار تمامی این مباحث اتفاقی است برای گالری‌ها رخ داده و به وضوح و درعیان قابل مشاهده است، ‌ عدم توجه به قوانین اجتماعی در فضای تجسمی کار ها از گردهمایی‌های دانشگاهی شروع شده و تا گالری‌ها و حراج‌های مختلف ادامه پیدا می‌کند.

نمایشگاهی در یکی از دانشگاه‌های تهران

شاید توجه به موضوعات گالری‌ها به‌عنوان وظیفه اداره کل تجسمی ارشاد مهم باشد اما قطعا نظارت ثانویه بر شکل‌گیری چگونگی برگزاری این نمایشگاه‌ها هم مورد اهمیت است، ‌ اتفاقی که شاید با حضور مؤثر اداره و پلیس اماکن محقق شود.

معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در موضوعات مشابه در هنرهای نمایشی و تئاتر موفق به کنترل شرایط شده و حتی مجالس موسیقی را هم با سر و شکلی درست برگزار می‌کند اما انگار پراکندگی، ‌ تعداد بالا و زیست شبانه گالری‌ها باعث شده تا کنترل این بخش شرایط پیچیده‌تری داشته باشد.

جدا از این موضوع به‌نظر شکل برگزاری این نمایشگاه‌ها جدا از مجوزشان بوده و باید به نوع برگزاری توسط نهادهای دارای صلاحیت رسیدگی شود.