چارلز دیکنز، در شرایطی داستان خود را نوشت و منتشر کرد، که اختلاف طبقاتی شدیدی در جامعه و کشورش حاکم بود. اشرافی‌گری گروهی معدود، و فقر و بی‌پولی بسیاری از مردم، باعث شده بود آسیب‌های اجتماعی بسیاری در انگلستان آن زمان پدید بیاید. او در اصل می‌خواست با انتشار این رمان، علیه ارزش‌های اجتماعی زمانه‌اش، که منجر به چنین ظلم‌هایی شده بود، موضع بگیرد و آن را نقد کند. این هدف انسان‌دوستانه و آرمان‌خواهانه، باعث شد اثر او را در سایر فرهنگ‌ها نیز بخوانند و بپذیرند و از آن تقدیر کنند.

حال، هنردوستان ما، به سراغ الیور توئیستِ دیکنز رفته‌اند و اراده کرده‌اند بار  دیگر آن را در تالار وحدت تهران به نمایش بگذارند. برای پرداختن به این نمایش، ضروری است نگاهی به وضعیت نمایش و تئاتر در ایران امروز داشته باشیم. کسانی که اهل رفتن به تئاتر باشند، بهتر می‌دانند که مخاطبان هنر ششم، به زعمی نخبه‌گرایانه، از فرهیختگان می‌باشند و از مردم عادی کمتر کسی تماشاچی تئاتر می‌شود. البته گروهی شبه‌روشنفکر نیز همین را بهانه می‌کنند که مردم عادی همان بهتر که سرگرم تماشای بی‌هدف تلویزیون و یا حتی سینما باشند و به سمت و سوی هنر متعالی نمایش نروند.

به نظر می‌رسد این جدایی نمایش از بدنه اجتماعی، ناشی از بالا بودن قیمت‌های بلیط است. در این میان، تئاتر الیور توئیست، بهترین مؤید است. در سانس‌هایی که این نمایش، با حضور و هنرمندی نوید محمدزاده به روی صحنه می‌رود، قیمت رزرو بلیط تالار وحدت، از ١٠٠ هزار تومان آغاز می‌شود و تا ١۴٠ هزار تومان ادامه دارد. در همین ابتدای کار، نمایش موزیکال الیور توئیست (و نه الزاما سازندگان آن) سد معبری درست کرده‌اند برای کسانی که مستحق دیدن آن نیستند. واضح است که این استحقاق، در استطاعت مالی خلاصه می‌شود. تبلیغات این نمایش در سطح شهر تهران نیز قابل توجه است. به جز حومه تئاتر شهر و تالار وحدت (که طبیعی است بنرهای نمایش‌های جدید نصب می‌شود)، این مناطق شمال و غرب تهران است که میزبان تبلیغات الیور توئیست می‌باشد. گویی تمام شهروندان تهرانی، به این ضیافت دعوت نیستند و از اول، قشر خاصی مخاطب قرار خواهد گرفت.

نمایش موزیکال الیور توئیست، متضمن یک پارادوکس خنده‌دار است. از طرفی، داستانی با مضمون نقد زندگی اشرافی‌گری و لزوم توجه به گروه‌های فرودست را روایت می‌کند و از سویی دیگر، فرم و آداب اجرای این نمایش، تماما اشرافی است و گروه‌های فرودست را مخاطب خود نمی‌داند.

زمانی که دیکنز داستانش را نوشت، تمام جامعه انگلستان، و در وهله بعد کل بشریت را مخاطب خود قرار داد و همگان را دعوت به خواندن رمانش کرد. در این حالت نیز، مؤلفان نمایش الیور توئیست، راهی غیر از مولف اصلی داستان را در پیش گرفته‌اند. در هنری بودنِ اثری هنری، که همگان را مخاطب خود نمی‌داند، باید شک کرد. تا چه زمانی تئاتر، هم از کمبود مخاطب و بی‌رونقی‌اش بنالد و هم از خاص بودن مخاطبانش مباهات ورزد؟

شاید اگر دیکنز زنده بود، اجازه نمی‌داد که شاهکارش را این چنین به روی صحنه ببرند و یا اگر الیور توئیست در تهران زندگی می‌کرد، بعید بود که توانایی‌اش را داشته باشد که با وجود فقر و تنگدستی، تماشاگر نمایش ضد مضمون الیور توئیست شود!

*رسانه انقلاب