کمتر از چهل روز دیگر به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است. فضای انتخاباتی کشور امسال شاهد حضور طیف گسترده و وسیعی از کاندیداهای ریاست جمهوری است و افراد فراوانی برای حضور در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری احساس تکلیف کرده اند.

انتخابات این دوره ریاست جمهوری از مدت ها قبل زیر ذره بین شبکه های خارجی فارسی زبان قرار گرفته و این شبکه ها به فعالیت جهت دار در خصوص این دوره از انتخابات پرداخته اند. این روزها بخش عمده ای از محتوای تولیدی در رسانه های مکتوب و مجازی رنگ و بوی انتخاباتی به خود گرفته اما اغلب این رسانه ها دایره نفوذ مشخصی دارند و اقشار خاصی از جامعه مخاطبان آنها هستند. در میان رسانه های مختلف «صدا و سیما» رسانه ای است که هم به دلیل گستردگی دایره نفوذ و به جهت برخورداری از امکانات مختلف و متعدد، ماموریت و نقش ویژه ای دارد و به همین دلیل انتظار خاصی نیز از آن وجود دارد.

برنامه های انتخاباتی صدا و سیما در مدت زمان چهل روزه باقیمانده به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، همچنان از نظر حجم بالاست اما از نظر کیفی، تفاوت چندانی با برنامه های دوره قبل ندارد. در این دوره نیز حجم عمده ای از برنامه ها در بخش های خبری متمرکز است. سازندگان برنامه های انتخاباتی تلاش فراوانی کرده اند تا با طرح پرسش های مختلف از کاندیداها، حضور در دانشگاه ها و... به این موضوع بپردازند اما استفاده از ایده های تکراری باعث شده تا روال تولید این برنامه ها به شدت شبیه به هم شود و بر همین اساس شور و حال خاصی در مخاطبان ایجاد نکند. مثلا در این دوره نیز مانند دوره های پیشین، بخش عمده ای از برنامه ها شامل مصاحبه با مردم درباره وظایف رییس جمهور آینده است که در اغلب موارد، مخاطبان حرف ها و نکات یکسانی را بیان می کنند که با هم تفاوتی ندارد و صرفا موقعیت جغرافیایی گوینده متفاوت است. در مصاحبه با کاندیداها نیز سوال های یکسان و مشخصی مطرح می گردد که حتی در مواردی شائبه جهت دار بودن نیز از آن به مشام می رسد. مثلا در برنامه شب گذشته 30/20، گزارشگر برنامه در گفت و گو با کاندیداهای احتمالی ریاست جمهوری به طرح این سوال پرداخت که در صورت عدم تایید صلاحیت، چه واکنشی نشان خواهند داد؟ پاسخ همه کاندیداها به این سوال مشخص و یکسان بود و همه از تبعیت از قانون و تمکین به آن سخن می گفتند. این گزارش می توانست تا همین جا مطلب خوب و قابل قبولی باشد اما کنایه معنی دار گوینده خبر، بُعد دیگری به آن داد. گوینده خبر پس از پخش این گزارش گفت: «حالا باید دید واقعا در عمل هم کاندیداها در صورت رد صلاحیت به قانون تمکین می کنند»! مشخص نیست که آیا گوینده علم غیب داشته که از عدم تمکین احتمالی برخی کاندیداها مطلع است یا اینکه به اطلاعات خاصی دسترسی دارد.

نکته دیگر قابل ذکر درباره برنامه های انتخاباتی صدا و سیما، فراخوان اخیر این سازمان برای طرح سوال از کاندیداها است. در آستانه نزدیک شدن به ثبت نام کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری و روشن شدن ترکیب نهایی شرکت کنندگان در این رقابت انتخاباتی، صدا و سیما با انتشار فراخوانی از مخاطبان درخواست کرده تا سوال های خود را برای طرح از نامزدهای ریاست جمهوری ارسال کنند.

در این فراخوان که روز گذشته با عنوان «فراخوان طرح پرسش‌های انتخاباتی از نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در صدا و سیما» منتشر شد، مسوولان صدا و سیما اعلام کردند آماده دریافت مجموعه‌ای از پرسش‌های کارشناسی در حوزه‌های مختلف اجرایی مرتبط با وظایف خطیر رئیس جمهور هستند تا گزیده ای از این سوالات را در برنامه تبلیغات قانونی نامزدهای انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری در صدا و سیما مطرح کنند.

نکته جالب توجه این است که در فراخوان مذکور شرایطی برای طرح سوال مطرح شده که بسیار عجیب و پیچیده است. در بند اول و دوم این فراخوان اعلام شده است: « پرسش پیشنهادی باید در حیطه و چارچوب وظایف قانونی رئیس جمهور باشد» و « محتوای پرسش ها باید برنامه های نامزدهای ریاست جمهوری را هدف قرار دهد و در حیطه منافع داخلی و خارجی نظام جمهوری اسلامی باشد».

نحوه انتشار این فراخوان به گونه ای است که در مخاطب این حس را ایجاد می کند که اگر خلاف این رویه سوالی مطرح کند، ممکن است طرح سوال برای وی عواقب حقوقی داشته باشد! مثلا در بند پنجم و ششم اشاره شده است: «پرسش ها واضح و روشن ، پیوسته و تکمیل کننده یکدیگر و حافظ شان و جایگاه ریاست جمهوری باشد» و «در طرح پرسش ها از مسایل جزئی و کم ارزش و سیاه نمایی و ورود به حریم خصوصی و هتک حرمت افراد و شبهه افکنی و عیب جویی خودداری شود».

در یکی دیگر از بندهای شش گانه این اطلاعیه درخصوص ویژگی های این پرسش ها آمده است: «پرسش ها در بر گیرنده مسائل اصلی جامعه ایران و واقع بینانه و قابل اجرا و با درنظر گرفتن اسناد بالادستی ( برنامه پنج ساله و سیاست های کلان جمهوری اسلامی ایران ) تنظیم شده باشد.»

حال آنکه چند درصد از مردم ایران از «اسناد بالادستی» اطلاع دارند و حتی در میان قشر تحصیل کرده جامعه، چه تعداد از افراد از برنامه پنج ساله و سیاست های کلان جمهوری اسلامی مطلع هستند؟!

اغلب مخاطبان عادی جامعه تصوری کلی از ریاست جمهوری دارند و رییس جمهور را فردی می دانند که قرار است به مسائل اجرایی کشور بپردازد. کافی است صدا و سیما از مخاطبان تقاضا می کرد تا سوال های خود را ارسال کنند  و سپس از میان سوال های رسیده، سوال های مرتبط را گزینش و با کاندیداها مطرح می کرد حال آنکه طبق آنچه که در بند دوم این اطلاعیه آمده، مخاطبان سیما ملزم به طرح سوال ها به صورت موضوعی هستند و باید سوال های سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و ...را از هم تفکیک کنند. یعنی مسوولان این بخش در صدا و سیما قرار نیست حتی زحمت تفکیک سوال ها را هم به خود بدهند و باید همه چیز حاضر و آماده به دست آنها برسد.

چنین رفتاری از سوی مسوولان صدا و سیما آن هم در شرایطی که باید به هر شکل، زمینه مشارکت ساده مردم در انتخابات را فراهم کنند، قابل انتقاد است و باید به جای طرح چنین شیوه های پُر پیچ و خم، زمینه لازم برای طرح آسان سوال ها از سوی مخاطبان و مشارکت در این رویداد را فراهم آورد.

انتهای پیام/ ف.م ـ ب. ب