به دنبال رویکرد تجاری تئاتر‌ها موضوع تیزر‌های تبلیغاتی نیز مدتی است در عرصه تئاتر ظهور و بروز بیشتری پیدا کرده است و تقریبا همه نمایش‌ها سعی می‌کنند برای جذب مخاطب از این امکان بی‌بهره نباشند، اما تا به حال وزارت ارشاد درباره مجوز به این تیزر‌ها ورودی جدی نداشته است.

ساخت تیزر تبلیغاتی برای تئاتر پیش از این امر مرسومی نبود و شاید عمر این رویکرد در تئاتر را نتوان بیش از یک سال دانست، اما تیزرسازی در تئاتر این روز‌ها با سرعت و رغبت زیادی در میان اهالی تئاتر دنبال می‌شود. تئاتر‌ها در وضعیتی که همواره موضوع درآمدزایی در این رشته هنری طی چند دهه گذشته زیاد تعریفی نداشته است می‌رود تا با تحولات جدید در عرصه ارتباطات گرایش‌های تجاری تازه‌ای را تجربه کنند؛ گرایش‌هایی که منجر به افزایش سالن‌های تئاتر خصوصی شده و توانسته مجموعه تئاتر شهر در پارک دانشجو را به عنوان پاتوق اصلی و سنتی تئاتر تا حدودی به حاشیه براند. ساخت تیزر‌های تبلیغاتی و انتشار آن در فضای مجازی در این شرایط کمک زیادی به اقتصاد تئاتر کرده است، اما این مسئله به دلیل اینکه بدون نیاز به اخذ مجوز‌های لازم از سوی وزارت ارشاد انجام می‌شود برخی مواقع منجر به واکنش‌هایی می‌شود که بعضاً می‌تواند پای قوه قضائیه را نیز به موضوع باز کند.

توقیف به خاطر تیزر
در این باره مدیرکل هنر‌های نمایشی روز گذشته از توقف اجرای نمایش «رؤیای شب تابستان» به کارگردانی مریم کاظمی با دستور قضایی و تلاش برای اجرای دوباره آن خبر داد. شهرام کرمی با تأیید توقیف نمایش «رؤیای شب تابستان» نوشته ویلیام شکسپیر که قرار بود شب گذشته در سالن اصلی تئاتر شهر آخرین اجرای خود را روی صحنه ببرد، به ایسنا گفت: این ماجرا بابت تیزری است که در شبکه‌های مجازی از نمایش پخش شده و البته تیزر با تأیید اداره کل هنر‌های نمایشی نبوده است و ارتباطی هم با نمایش ندارد، اما به آن ایراد گرفته شده است. اگرچه تیزر رسمی پخش نشده ولی به هر حال روز گذشته (۱۷ شهریور) با ابلاغ قاضی قرار شد تا رسیدگی دوباره، مانع اجرای نمایش شویم، البته تلاش می‌کنیم با برطرف شدن این مسئله آخرین اجرای این نمایش هم به صحنه رود به ویژه آنکه محتوای اثر مشکلی ندارد و این اتفاق فقط به خاطر تیزر رخ داده است. کرمی ادامه داد: شورای نظارت و ارزشیابی به منظور صیانت از حقوق هنرمندان سعی می‌کند در چارچوب مقررات وظایف خود را انجام دهد و خواهش من این است که گروه‌های نمایشی به اخذ مجوز فضای تبلیغاتی خود توجه کنند. در چند سال اخیر این نوع اتفاقات بار‌ها پیش آمده که پوستر یا تبلیغ خاصی در فضای رسمی یا مجازی بدون مجوز منتشر شده و تبعات منفی داشته است. خواهش من از گروه‌های نمایشی این است با توجه به تدوین آیین‌نامه تبلیغات نمایش و ضوابط شورای نظارت، حتماً به این موضوع مهم توجه کنند.

کانون کارگردانان علیه تئاتر تجاری.
اما رویکرد تجاری در تئاتر محل مجادلات زیادی در این عرصه شده است. دو روز پیش تئاتر شهر در حالی محل بحث بر سر سازمان شدن یا نشدن تئاتر بود که در آن برخی از تجاری شدن تئاتر گلایه می‌کردند. سالن کنفرانس تئاتر شهر میزبان نشستی با موضوع «از تئاتر دولتی تا سازمان تئاتر» بود؛ موضوعی قدیمی که گویا بار دیگر با مطرح شدن شبهاتی مبنی بر قدرت صنف و رفتار سندیکایی و البته نسبت هنرمند با دولت، مورد توجه کانون کارگردانان خانه تئاتر قرار گرفته است. تسنیم در این باره می‌نویسد: نشست از تئاتر دولتی تا سازمان تئاتر به دلایلی جلسه جذابی به حساب می‌آمد چراکه گفته‌ها و حرف‌هایی که از طرف برخی از سخنرانان شنیده شد، در کنار اظهارنظر برخی مخاطبان نشان می‌داد چرا وضعیت کنونی تئاتر در نقطه کنونی حساسیت‌برانگیز شده است. لحن بیشتر افراد حاضر در سالن به نحوی بود که سهم عمده بازار تئاتر در «چنگال تئاتر تجاری» چندان خوشحال‌کننده نیست. آنان بر این باور بودند که تئاتر دیگر آن زهر انتقادی سابقش را ندارد و تئاتر امروز هیچ نسبتی با رویداد‌ها و واقعیت‌های روز ایران ندارد، توانایی برانگیختن اندیشه را ندارد و نمی‌تواند کنشی در میان این اجتماع ایرانی ایجاد کند.

رضا حداد، آروند دشت‌آرای، اصغر دشتی در کنار شکرخدا گودرزی سخنرانان این نشست بودند؛ نشستی که با حاشیه‌ای کوچک آغاز شد. در حالی که قرار بود قطب‌الدین صادقی یکی از سخنرانان این نشست باشد، ناگهان با اعلام آنکه داوری جشنواره‌ای استانی را پذیرفته است، از آمدن به این نشست سر باز زد تا در نهایت شکرخدا گودرزی جایگزین او شود. در این نشست که نزدیک به سه ساعت طول کشید صحبت‌های بسیاری رد و بدل شد که عمده آن توافق بر حذف دولت از مدیریت تئاتر و سپردن آن به هنرمندان، تقویت صنف و استقلال آن از دولت و در نهایت حمایت دولت از تولید به جای نظارت بود. در این نشست شهرام گیل‌آبادی در مقام مدیرعامل خانه تئاتر نیز وارد بحث شد و برخی از گفته‌ها را به چالش کشید تا موضوعات مطرح شده وارد فاز مجادله‌گرانه‌ای شود. اما جذاب‌ترین بخش ماجرا زمانی آغاز شد که بخشی از سخنرانان تئاتر تجاری را آفت تئاتر نامیدند و از مرگ تئاتر سخن گفتند و این در حالی بود که شخصی، چون رضا حداد کسی بود که پای مهناز افشار و رضا یزدانی را به تئاتر باز و شرایط را برای درآمد بیشتر فراهم کردند. اگرچه برخی معتقدند در رویه این کارگردانان نسبت بازیگران غیرتئاتری و تئاتری در مسائل حرفه‌ای تئاتر برابر بوده است، اما به خوبی می‌توان شب‌هایی را به یاد آورد که تماشاگران برای یک امضا یا عکس در برابر ایرانشهر صف می‌کشیدند.

در سوی دیگر شهرام گیل‌آبادی نیز یکی از بفروش‌های سال گذشته بوده است که از قضا او نیز در ایرانشهر کار را آغاز کرد و در شهرزاد پرونده اثرش را بست. اگرچه در آثار رضا حداد ردپایی از تئاتر تجربی دیده می‌شود، اما در آنجا نیز تجربه را کسی کسب می‌کند که از موضوع تجربه خارج است. هر چند آخرین کار‌های رضا حداد در سال‌های اخیر نمایش‌هایی برای اجرا در خارج از کشور و با حضور بازیگران مشهور بوده است. به عبارتی دیگر وارد شدن به یک تجارت. آنچه مشخص بود مشکل تئاتری‌ها در همان سالن کنفرانس دیده و شنیده می‌شد و گویی قرار نبود نسلی از تئاتری‌ها اقرار کند که درباره مدیریت تئاتر و تعاملش با دولت اشتباه کرده است؛ تعاملی که همواره به صورت انتقاد کردن و امتیاز گرفتن بوده است.

به نظر می‌رسد عرصه تئاتر بیش از سایر هنر‌ها طی یکی دو سال اخیر دستخوش تحولات بوده است؛ تحولاتی که فراگیر شدن و توسعه ارتباطات در آن بی‌تاثیر نبوده است. اگر زمانی نه چندان دور ساکنان مناطق شمالی شهر برای تماشای تئاتر صرفاً مجبور بودند به مرکز شهر مراجعه کنند تجاری‌سازی تئاتر سبب شده تا سالن‌های تئاتر به مناطق شمالی انتقال داده شوند و قیمت بلیت‌ها را نیز نظام عرضه و تقاضایی تعیین کند که افسار آن بیش از همه به دست بورژوازی افسارگسیخته هدایت می‌شود.

*روزنامه جوان