چرا جنس مستندهایی که در خارج از فضای دولتی ساخته می‌شود مردمی‌تر است؟
مستند را باید با مؤلفش و اینکه چه کسی آن را ساخته است سنجید. رویکرد کارهایی از جنس سفیر فیلم که تولیدکنندگانش بچه‌های انقلاب و دانشجویان دغدغه‌مند هستند و مخاطبان این مستندها که آن‌ها هم دغدغه‌ها و مطالبات فرهنگی دارند، مشخص است و با کارهای روشنفکری تفاوت دارد. فضای سینمای مستند تا حدود ۱۵ سال پیش کلاً در اختیار فضاهای روشنفکری بود، خودشان فیلم می‌ساختند و در محافل خودشان پخش می‌کردند، اما الان مستندهایی که سفیر فیلم می‌سازد یا مستندهایی که در «عمار» دیده می‌شود نشان‌دهنده دغدغه‌ای است که سازندگانش بر اساس دیدگاه عدالتخواهانه و بدون ملاحظه به دنبال شفافیت هستند.

قبل از مستند «هاشمی زنده است» هم مستندهای جنجالی کم نداشته‌اید!
بله، ما سال گذشته در انتخابات ریاست جمهوری مستند «پرزیدنت آکتور سینما» را داشتیم که بحث‌ها و فشارهای زیادی را به همراه داشت.

عنوان شده مستند هاشمی زنده است مجوز ندارد، آیا مرکز سفیر فیلم از مقررات ساخت مستند بی‌خبر است؟
ما مراکز مختلفی داریم که مجوز صادر می‌کنند، صداوسیما که مجوز مستندهای خودش را می‌دهد و مستندهایی که از تلویزیون پخش می‌شود نیازی به مجوز ارشاد ندارند. سازمان سینمایی هم از سوی دیگر مجوز می‌دهد. ما با ابهامات قانونی درباره مجوزها روبه‌رو هستیم. قوانین فعلی ما مربوط به سال ۶۱ است و شفاف نیست. از سوی دیگر موسسه ما مجوز دارد و بر اساس آن اقدام به تولید مستند می‌کنیم. شبکه‌های اکران، دانشگاه‌ها و VOD‌هایی که مستندهای ما را پخش می‌کنند نیز دارای مجوز هستند، حتی بسیاری از سایت‌هایی که در حال پخش فیلم مستند هستند اصلاً مجوز ندارند و کسی هم با آن‌ها کاری ندارد.

می‌شود گفت: دست گذاشتن روی مجوز ساخت، نوعی فضاسازی باشد؟
بله، این را بگویم که مجوز برای مستند چندان مرسوم نیست، فهرستی از سوی وزارت ارشاد منتشر شده که در آن مجوزهای تولید مستند امسال ذکر شده است. کلاً ۱۶ مورد مستند مجوز تولید گرفته‌اند که هفت عنوان آن مربوط به فیلم‌های مستند درسی است. این رقم را بگذارید در کنار حجم بالای تولید مستند در کشورمان، مشخص است که می‌خواهند با دستاویز قرار دادن این موضوع به ما فشار بیاورند.

خانواده مرحوم هاشمی از محتوای مستند ابراز ناراحتی شدیدی کرده‌اند، آیا آن‌ها در جریان محتوای مستند نبوده‌اند؟
ما در مراسم رونمایی از مستند از آقای محمد هاشمی دعوت کردیم و آقای یاسر هاشمی هم همراهشان بودند، آن‌ها حتی نگذاشتند کار به طور کامل پخش شود و شروع به فحاشی و تهمت‌زنی به ما کردند که ما خوارج هستیم و پول گرفته‌ایم که این کار را بکنیم. آقای محمد هاشمی که فیلم را کامل ندید، در مصاحبه‌ای به بخش‌هایی از مستند اشاره کرد که اصلاً در فیلم وجود ندارد!

اگر مستند را به طور کامل ندیده‌اند، چطور این همه از کار شما انتقاد می‌کنند؟
گویا خانواده مرحوم هاشمی، فرد معتمدی دارند که وی این اطلاعات را به آن‌ها داده است. آن‌ها به ما تهمت دروغگویی زده‌اند. من در یادداشتی که منتشر کرده‌ام از آن‌ها خواسته‌ام اگر مواردی دارند لیست کنند تا بتوانیم درباره‌اش صحبت کنیم، اینطور نباشد که به صورت کلی اتهامی را وارد کنند. اتهامات دیگری هم زده‌اند. ظاهراً آقای محمد هاشمی در مصاحبه‌ای گفته‌اند که این مستند ۲۰ میلیارد تومان هزینه داشته است. در حالی که همه می‌دانند یک مستند آرشیوی خیلی کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دارد، آن هم یک کار دانشجویی مانند «هاشمی زنده است»!

وی که سال‌ها رئیس رسانه ملی بوده، از هزینه‌های کار مستند بی‌اطلاعند؟!
ایشان گفته‌اند که ما به آرشیو صداوسیما دسترسی داشته‌ایم، خب اگر تصاویر صداوسیما سند است، چطور می‌گویند ما دروغ گفته‌ایم؟ از سوی دیگر باید آقای هاشمی که ۱۰ سال رئیس صداوسیما بوده است، پاسخ دهد چرا در همه آن سال‌ها اجازه استفاده از آرشیو صداوسیما به مستندسازان نداده‌اند و نگذاشته‌اند مستندی در نقد مرحوم هاشمی ساخته شود؟!

دلیل اصلی این همه ابراز ناراحتی از ساخت مستند «هاشمی زنده است» چیست؟
به نظر من دلیل اصلی نگرانی آن‌ها این است که روایت متفاوتی از مرحوم هاشمی بیان شود. آقای هاشمی رفسنجانی تاریخ می‌نوشتند و از امام (ره) خاطره نقل می‌کردند. حالا خانواده ایشان فکر می‌کنند که هنوز هم باید آن‌ها روایت کننده باشند و اگر کسی روایت جدیدی گفت: پس دروغ گفته است! برای همین می‌بینیم که به طور ناگهانی هجمه می‌آورند به مستند و با ۱۶ روزنامه‌ای که دارند این مستند را متهم به دروغگویی می‌کنند.

به غیر از خانواده آقای هاشمی منتقدان و صاحبنظران دیگری کار را دیده و درباره‌اش نظر داده‌اند؟
شخصیت‌های مختلفی این مستند را دیده‌اند، مانند آقای ضرغامی و آقای صفارهرندی که در زمان مرحوم هاشمی روزنامه‌نگار بوده و فضای آن دوران را به خوبی درک کرده‌اند. آن‌ها نقدهایی داشتند مثلاً می‌گفتند چرا مستند تندتر و صریح‌تر نبوده است یا اینکه چرا به خفقان رسانه‌ها در دوران مرحوم هاشمی نپرداخته‌ایم! یا اینکه چرا مسئله فرزندان آقای هاشمی در مستند نیست. از سوی دیگر هم گروهی گفته‌اند که چرا به نقش خدمات آقای هاشمی به انقلاب بیشتر پرداخته نشده است. ما پذیرای همه نقدها هستیم، اما اینکه با اتهامات کلی بزنند صرفاً برای مقابله با مستند است.