امیرکاووس بالازاده، پژوهشگر ادبیات باستان در گفتگو با خبرنگار ادبی خبرگزاری سینما گفت: در مورد گنجینه ادبیات کلاسیک ما غفلت بزرگی صورت گرفته است. غفلت از این بابت که سینماگران ما درباره متون ادبیات کلاسیک، اوستا و ادبیات اساطیری کاری انجام نداده اند. به عنوان مثال درباره همین منشور حقوق بشر که این روزها مرکز خبر است، چه قدر کار انجام داده ایم؟ این یکی از بزرگترین و مهم ترین میراث ما است.

وی افزود: ادبیات ایران باستان جای کار بسیاری در سینما دارد. بنده به عنوان کسی که در این زمینه مطالعه کرده ام می توانم ادعا کنم که اگر سینماگران روی این قضیه کار انجام دهند می توانند سینمای ایران را از مرز های کشور خارج کنند. امروزه در جهان علاقه ای به اسطوره پیدا شده است و همه فیلم هایی که در این زمینه تولید می شود با علاقه دیده می شود.

بالازاده داستان های ایرانی را قابل سینمایی شدن دانست و تصریح کرد: به عنوان مثال یادگار زریران داستانی است که پیشینه آن را دوره اشکانی می دانند. این داستان بسیار تصویری است اما می بینیم که تنها یک بار آن هم در تئاتر توسط قطب الدین صادقی اجرا شده است و سینماگران هرگز به سراغ آن نرفته اند. از دیگر داستان های دوره پیش از اسلام می توان به درخت آسوریک اشاره کرد که شرح مناظره میان درخت و بز است. این داستان سرشار از دیالوگ است و چیزی برای تبدیل شدن به فیلمنامه کم ندارد.

وی همچنین تأکید کرد: ادبیات پیش از اسلام ایران سرشار از تصویر است. اگر به سینمای جهان نگاه کنیم می توانیم ظرفیت های بالقوه ادبیات و اساطیر خود را بهتر درک کنیم. شما می بینید که سینمای کره در حال فتح کردن جهان است. این تصاویر و قصه ها از کجا آمده است و آیا ما نمونه اش را در ایران نداریم. ما سال هاست که سامورایی ها را می شناسیم و از خصوصیات شخصیتی و تاریخی آن ها آگاهیم، اما عیاران خود را نمی شناسیم. دلیل این تفاوت این است که سینمای ما هیچگاه تصویری از این شخصیت ها ارائه نداده است.

او ادامه داد: ما از خصوصیات عمومی پدیده عیاری در تاریخ اسلام بیگانه ایم اما می توانیم انواع کونگ فو را باجزئیات کامل نام ببریم. سمک عیار، امیر ارسلان نامدار، ابومسلم، مختار و حاتم طائی از شخصیت های بسیار برجسته تاریخ ادبیات و فرهنگ شفاهی ایران هستند که هیچ گاه به آن ها پرداخته نشده است. شخصیت حاتم آن قدر بزرگ است که به هندوستان می رود و در فرهنگ آن کشور نیز جا می افتد. این کتاب با تصحیح کامل امروز منتشر شده و در دسترس است.

بالازاده در مورد بازسازی اساطیر دینی تصریح کرد: "دین شناسی تطبیقی" یکی از کاربردی ترین شاخه های مطالعات فرهنگی و مذهبی در دنیای امروز است. ما می توانیم از دستاورد های این علم برای یافتن ارزش های مشترک میان دین های موجود استفاده کنیم. بسیاری از سنت های ادیان کهن تطابق فوق العاده ای با ارزش های پذیرفته شده در دین اسلام دارد.

نویسنده کتاب "موسم نور" ادامه داد: از معدود افرادی که متن هایی برای فیلمنامه در زمینه اساطیر نوشته است بهرام بیضایی است. اگر سینماگران نوشته های اساطیری ایران را تورق کنند بدون شک می توانند ایده های خوبی بگیرند.

بالازاده به مقایسه اساطیر ما به مفاهیم مطرح شده در سینمای اساطیری جهان پرداخت و گفت: یک نگاه ساده به فیلم پرفروش "هری پاتر" به ما نشان می دهد که سراسر این داستان درباره مقابله نور و ظلمت است. ما اسطوره نبرد نور وظلمت را در کشورمان داریم اما با وجود تمام عناصر سینمایی در این داستان، استفاده سینمایی از آن نکرده ایم.

او اقتباس آزاد از ادبیات کلاسیک را موجب واداشتن مخاطب به تفکر در سینما دانست و گفت: امروز محققان به این نتیجه رسیده اند که شخصیت های برجسته سینما مثل تارزان، فرانک اشتاین و دراکولا ریشه در اسایر بسیار کهن دارند و بازتاب های مدرنشان در سینما توانسته مخاطب را جذب کند. ادبیات ایران هم شخصیت هایی برای بازسازی در سینمای مدرن دارد که علاوه بر سرگرم کننگی بتوانند مخاطب را به تفکر در مورد ارزش های برجسته انسانی تشویق کنند. اگر هنرمندی واقعا هنرمند واقعی باشد می تواند حتی شعر را نیز به سینما وارد کند. سنت شعری ایران همیشه بر دیگر هنرها تفوق داشته و دیگر هنرها را تحت تأثیر قرار داده است. البته شرط لازم برای این گونه از اقتباس این است که سینماگر خلاقیت خود را به کار گیرد.

این استاد دانشگاه، نقش سینمای ادبی و ملی را در بازیابی فرهنگی نسل آینده تعیین کننده دانست و تشریح کرد: به عنوان یک معلم که سال هاست فرهنگ کهن ایرانیان را تدریس می کنم، می توانم ادعا کنم که استقبال مردم و دانشجویان از مسائل فرهنگی و سنت های کشورشان بسیار گسترده است. مردم مایل هستند که هویت خودشان را بشناسند.

البته نباید مسائل اقتصادی سینما را در این زمینه فراموش کنیم. سینماگران ما درگیر بحث برگشت هزینه هستند و نمی توانند ریسک کنند. به عنوان مثال فیلم مختارنامه برای تبدیل شدن به تصویر هشت سال وقت و مقدار زیادی انرژی و هزینه از سازندگان آن گرفته است. با توجه به این که کتاب مختار نامه یکی از جذاب ترین آثار ادبیات عامه ایران است می توان نتیجه گرفت که ارزش این کار بسیار بالا است و باید بر روی دیگر آثار ادبی ما نیز سرمایه گذاری شود تا بتوانیم آثار فاخری همچون مختارنامه را در سینما و تلوزیون خود ببینیم.

نویسنده و پژوهشگر ادبیات ایران باستان تصریح کرد: ایراد بزرگ دیگر ما این است که به معماری سنتی خود بی توجه ایم. اگر کارگردانی بخواهد داستان های سنتی را بازسازی کند صحنه لازم را در اختیار ندارد. برای این که تخیل مخاطب فضا را باور کند نیاز به صحنه هایی داریم که محیط اسطوره و تاریخ را برای ما بازسازی کند. نباید فراموش کنیم که معماری فضاهای سنتی یکی از مهم ترین ابزار های فیلمسازی در فضاهای ادبیات کلاسیک است و کمبود آن به شدت حس می شود.

او با بیان این که ما نیاز به نهاد متولی برای سینمای ملی داریم ادامه داد: باید مرزهای سینمای ملی مان را فراتر آن چه هست ببریم و به دوره قبل از ظهور اسلام هم بپردازیم. اگر کمی در این زمینه مطالعه کنیم در می یابیم که در ادبیات پیش و پس از اسلام داستان های متنوع فراوانی برای فیلمنامه شدن وجود دارد. نهاد متولی در این زمینه باید هم سعه صدر داشته باشد و هم اقتدار.

امیرکاووس بالازاده در پایان گفت: من از آینده این ژانر در کشور مأیوس نیستم زیرا امروز شاهد آن هستیم که کفگیر بسیاری از فیلم های طنز و اجتماعی و عاشقانه در سینمای ایران به ته دیگ خورده است. یعنی دیگر سوژه ای که مخاطب را به سینما ببرد وجود ندارد. در این شرایط است که سینماگران به فکر آوردن ایده های ناب تر خواهند افتاد. ادبیات کلاسیک ایران راه را برای برون ده خلاقیت سینما باز می کند. ادبیات ما آنقدر غنی است که حتی می توان از آن سه گانه های جذاب و پرفروش ساخت.

انتهای پیام/ن.ف/ج