به گزارش سینماپرس، محمدمهدی عسگرپور دبیر سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر با حضور در بحثی با موضوع جشنواره جهانی فجر در «کلاب هاوس» نکاتی را درباره برگزاری جشنواره در سال جاری و همچنین اهمیت این رویداد سینمایی و سیاست‌های موجود در سینما و مدیریت فرهنگی مطرح کرد.

او در ابتدای سخنان خود گفت: از آنجا که جشنواره در سال گذشته برگزار نشد، بخشی از کارهایی که در سال گذشته انجام شده بود، موکول به امسال شد و بخشی از کارها هم به‌عنوان فعالیت جدید آغاز شده است. مهمترین بخش، بخش انتخاب فیلم‌ها بود که از خرداد و تیر سال گذشته کارش آغاز شد و به‌صورت مداوم فعالیت در آن بخش برقرار بود. وضعیت کارها هم امروز خوشبختانه خوب است. تنها نکته مربوط به وضعیت برگزاری جشنواره است که با توجه به شرایط کرونا مثل همه رویدادهای سینمایی وضعیت روشنی نیست.

برگزاری مجازی یا فیزیکی جشنواره؛ چالشی که مدیران پشت سر گذاشتند

محمدمهدی عسگرپور در ادامه سخنان خود درباره تفکیک جشنواره ملی و جهانی فجر و تیمی که درگیر برگزاری این رویداد هستند، گفت: تیم برگزارکننده جشنواره جهانی فجر که از سال ۹۳ از پیکره جشنواره فجر ملی جدا شده است، همان دوستانی‌اند که سال‌ها در بنیاد سینمایی فارابی مشغول بوده‌اند و به‌صورت سنتی در جریان جشنواره‌های معتبر و نیمه‌معتبر جهانی بوده و هستند.

این کارگردان و مدیر سینمایی درباره وضعیتی که جشنواره در سال گذشته داشت، گفت: وقتی برگزاری جشنواره جهانی فجر در سال گذشته منتفی شد، همان زمان، بنده و سایر دوستان مصاحبه‌هایی داشتیم و مختصات احتمالی برگزاری را اعلام کردیم و گفتیم مثلاً اگر جشنواره به نیمه دوم سال موکول شود چه تمهیداتی در نظر خواهیم گرفت. آن زمان هنوز جشنواره‌های جهانی برگزار نشده بودند و تجربه‌ای وجود نداشت که بخواهیم به آن استناد کنیم. وقتی کرونا آمد جشنواره برلین برگزار شده بود. جشنواره کن هم که نتوانست برگزار شود و تنها بخش بازار آن به‌شکل مجازی برگزار شد. این اتفاق هم همان ایده‌ای بود که ما پیش‌تر از برگزاری جشنواره کن آن را اعلام کرده بودیم. نه اینکه این ایده کشف ما بود، بلکه راه دیگری وجود نداشت. هر رویداد دیگری با حضور تعداد زیادی مهمان، صورت دیگری نمی‌توانست در آن مقطع داشته باشد. فقط مهم این بود که از چه پلتفرم‌هایی می‌توان استفاده کرد و این مسئله هم تنها برای ما نبود و همه رویدادهای جهانی با آن مواجه بودند.

او ادامه داد: تقریباً تمام رویدادهای سینمایی که از شروع کرونا تا امروز برگزار شده‌اند، نشده‌اند یا نیمه برگزار شده‌اند را رصد کرده‌ایم. تعدادی برگزاری دوگانه داشتند آخرین نمونه جشنواره برلین بود که به‌صورت مجازی روی سایت خودشان برگزار شد. استفاده از پلتفرم‌های خارجی و بحث کپی‌رایت دو چالش اصلی ما برای برگزاری مجازی جشنواره هستند.

تهران میزبان مهمانان فجر می‌شود؟

عسگرپور درباره برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر در وضعیت کرونایی توضیح داد: پلن اول ما این است که بخش بازار را به صورت مجازی و با استفاده از یک پلتفرم معتبر جهانی برگزار کنیم و بخش اکران فیلم‌ها به‌صورت فیزیکی و با تعدادی مهمان که هنوز آمارش قطعی نیست، برگزار شود. اینکه چه تعداد مهمان می‌توانیم داشته باشیم هنوز مشخص نیست و با پیگیری و هماهنگی با ستاد کرونا این آمار مشخص می‌شود. آن هم بسته به شرایطی که زمان زیادی هم برای تعیین آن نداریم، مثلاً اگر به‌صورت قطعی مشخص شود پایان اردیبهشت فضا برای آمدن مهمان بین‌المللی مساعد است، شاید ما دیگر امکان دعوت از مهمانان را به دلیل زمان کم، نداشته باشیم.

یکی از موارد تأسف‌برانگیز در حوزه مدیریت در کشور نه فقط درباره جشنواره فجر که در همه حوزه نبود ثبات مدیران است. در خیلی از کشورها این پدیده پذیرفته نیست که وقتی مدیر ارشد یک دولت تغییر می‌کند، تا آبدارچی‌ها در آن کشور تغییر می‌کنند او ادامه داد: دو جشنواره کن و برلین دو رویدادی هستند که اقتصادشان و تعداد مهمانان‌شان به‌گونه‌ای است که الگوی بسیاری از جشنواره‌ها می‌شوند. ما هم این تجربه‌ها را مدنظر داشته‌ایم اما قبل از برگزاری این رویدادها ایده‌هایی را برای برگزاری جشنواره جهانی مطرح کرده بودیم.

او با اشاره به ضربه‌ای که تغییر مدیران به عرصه‌های مختلف وارد می‌کند: واقعیت این است که یکی از موارد تأسف‌برانگیز در حوزه مدیریت در کشور نه فقط درباره جشنواره فجر که در همه حوزه نبود ثبات مدیران است. در خیلی از کشورها این پدیده پذیرفته نیست که وقتی مدیر ارشد یک دولت تغییر می‌کند، تا آبدارچی‌ها در آن کشور تغییر می‌کنند. اگر یک رئیس جمهور عوض شود، همه تیمش به‌صورت اتوبوسی جابه‌جا می‌شوند. آقای احمدی‌نژاد از شهرداری به ریاست‌جمهوری رسیدند، تقریباً تمام تیم مدیران‌شان با اتوبوس از شهرداری به ریاست جمهوری آمدند و شهردار بعدی آقای قالیباف هم نیروهای خود را از نیروی انتظامی با خود به شهرداری آورد. این سنت خوبی نیست.

او ادامه داد: مدیران دولتی وقتی می‌آیند دو سه سال طول می‌کشد تا سوار کار شوند و سال آخر هم که مشغول خداحافظی می‌شوند. وضعیت در سینما باز به نسبت خیلی از حوزه‌های دیگر بهتر است و گردش مدیریتی در آن کمتر از حوزه‌های دیگر بوده است. جشنواره برلین از ابتدا تا امروز ۵ یا ۶ مدیر داشته و عمر متوسط مدیرانش ۱۵ سال است. در جشنواره‌های دیگر شاید این طول عمر کمتر باشد اما در کل حوزه فرهنگ در جاهای دیگر مانند اینجا نیست. خیلی از جشنواره‌های خارجی ساختار دولتی ندارند. جشنواره مونترال مسئولی به نام آقای لوزر دارد که آلزایمر دارد و ساختارش به‌گونه‌ای است که دولت نباید در کار آن دخالت کند. در کشور ما اما حوزه فرهنگ هم ذیل حوزه سیاست تعریف می‌شود.

از بحران اطلاعات درباره فیلم‌ها تا نظارت‌های چندگانه بر سینما

دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر با اشاره به موفقیت‌هایی که آثار حاضر در بازار فیلم جشنواره به دست آورده‌اند، گفت: جشنواره جهانی فجر در سال‌های برگزاری سکوی خوبی برای معرفی فیلم‌های ایرانی به پخش‌کننده‌ها و رویدادهای خارجی بوده است. ما با بحران اطلاعات و آمار در کشور مواجه ایم و امروز اطلاعات و آمار دقیقی از تعداد فیلم‌ها و مبلغ معامله فیلم‌ها با پخش‌کننده‌های خارجی نداریم. این ضعف فرهنگی ماست که دنبال مخفی کردن آمار در هر سطحی هستیم. به همین دلیل غالباً با آمار واقعی مواجه نیستیم. در حوزه سینما اندکی داستان پیچیده‌تر هم هست.

او با اشاره به ممیزی برخی فیلم‌ها و آسیب‌هایی که گاهی از این ممیزی‌ها متوجه فیلم‌ها می‌شود، گفت: نهادهایی که مشغول مراقبت از سینما هستند، تعدادشان کم نیست. بسیاری از اوقات برخی از نهادها برش‌شان حتی بیش از سازمان سینمایی است. این معضل کشور ماست که فرهنگ در اولویت عملیاتی هیچکدام از دولت‌های پس از جنگ نبوده، اما همواره مراقبت از آن مهم بوده است! چرا که برد بالایی دارد. تمام سیاستمداران ما اگر همه انرژی‌شان را بگذارند، امکان ندارد موضع‌شان برد بالای موضع یک فیلمساز موفق ایرانی در یک تریبون جهانی را پیدا کند. از این جهت احساس می‌کنند باید از سینما مراقبت شود و این مراقبت تبدیل به نظارت‌های پی‌درپی شده است.

او گفت: از طرف دیگر در جامعه مدام شاهد شکل‌گیری دوقطبی هستیم. در این دوقطبی‌ها هم سیستم‌های امنیتی و نظارتی هر قطب علیه دیگری کار می‌کند. گویی با یک گوشت قربانی در میانه این کشمکش‌ها مواجهیم. در این شرایط اگر مدیر غیر مسلطی که سینما برایش مسئله نیست، عهده‌دار مسئولیت شود، شرایط سخت‌تر هم می‌شود.

نقش مهم جشنواره‌ها در اکوسیستم سینما

عسگرپور یکی از مهمترین نقش‌های جشنواره‌ها را امکان جریان داشتن اکوسیستم سینما دانست و برای روشن شدن موضوع جشنواره فیلم کن را زیر ذره‌بین قرار داد و بیان کرد: سال‌ها این اتفاق رخ می‌داد که فیلمسازان فرانسوی نسبت به برگزاری جشنواره کن معترض می‌شدند و تاکید داشتند این رویداد ربطی به ما ندارد. جشنواره کن اما از ابتدا تعریفش این بود که در جهت تقویت مبانی امنیتی فرانسه برگزار شود. تصور کنید رویدادی سالانه با آن تعداد از هنرمند و دوربین‌های خبری برگزار می‌شود. از بیرون حتماً این تصور پیش می‌آید که این کشور، کشور امنی است. سیاستمداران که جای خود ما برای برخی از همکاران خودمان در سینما نمی‌توانیم چنین مفهومی را جا بیندازیم که یک جشنواره جهانی چه کارکردهایی می‌تواند داشته باشد. همواره سعی کرده‌ایم درباره یک اکوسیستم صحبت کنیم که جشنواره جهانی بخشی از آن است. این رویداد می‌تواند به پیوند بین فیلمسازان ایرانی با بازار جهانی کمک کند. اگر جشنواره نتواند چنین کارکردی داشته باشد، بهتر است بازار هم نداشته باشد.

دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر اظهار کرد: در سال‌های دورتر نه فقط در سینما که در همه بخش‌ها اگر قرار بود بخش خصوصی با طرف خارجی وارد مذاکره و معامله شود، نهاد دیگری به‌عنوان فرد سوم همواره باید حضور می‌داشت و به همین دلیل بنیاد فارابی تبدیل به یک منوپل در سینمای ایران شده بود. تاریخ باید درباره این شرایط قضاوت کند. منوپل فارابی از جایی به بعد آزاردهنده شد. ما باید تلاش می‌کردیم دست فیلمساز ایرانی را در دست طرف خارجی بگذاریم و کنار بکشیم، مگر اینکه خود فیلمساز بخواهد که باشیم. در جشنواره جهانی از زمان آقای میرکریمی تلاش شد که این رویکرد اتفاق بیفتد. فضای امروز با فضای آن سال‌ها که اینترنت وجود نداشت، بسیار متفاوت شده است. امروز بسیاری از فیلمسازان بدون هیچ واسطه‌ای با رویدادهای خارجی در ارتباط هستند. جشنواره جهانی باید در این مسیر قدم‌های بلندتری را بردارد.

نقش پررنگ فیلم اولی‌ها در سینما

او در ادامه درباره نقش پررنگی که سازندگان فیلم‌های اول و فیلم‌های تجربی در سینمای ایران دارند، گفت: به‌عنوان کسی که در کشورهای دیگر به بهانه رویدادهای سینمایی و یا غیر سینمایی حضور داشته‌ام، در گفتگو با سینماگران خارج از کشور من این جمله زیاد شنیده‌ام که می‌گویند ایران بهشت فیلمسازان اول و جوان است. ما مشکلاتی داریم اما اگر در سال ۱۰۰ فیلم ساخته شود، ۳۵ تا ۴۰ تا از این فیلم‌ها کار فیلمسازان اول است. این شرایطی است که سال‌هاست در کشور شاهد آن هستیم. تعداد فیلم‌های کوتاه و تجربی که بسیار بیشتر است. ۳۰ سال پیش در یک مصاحبه مطبوعاتی حضور داشتم. خیلی از فیلمسازان معتبر امروز، آن زمان فیلم کوتاه می‌ساختند. در آن نشست اعلام کردیم که ۶۰ فیلم کوتاه در سال می‌سازیم که برای خارجی‌ها این آمار قابل باور نبود. امروز هم شرایط همین است و تعداد فیلم‌های کوتاه و تجربی در کشور ما بسیار بالا است. من می‌فهمم که برای برخی افراد ذهنیت خودی و غیرخودی شکل بگیرد، بهترین رویکرد در این شرایط برخورد آماری با وضعیت است. ذهن‌مان به دلیل شرایط اجتماعی گاهی تیره و تار می‌شود. همین ۱۰ سال گذشته فیلم‌های موفق را فهرست کنیم، بعد ببینیم آیا می‌توان گفت همه از یک گروه بوده‌اند. واقعاً به این سادگی نمی‌توان همه چیز را دسته‌بندی کرد.

جشنواره فجر و نام‌گذاری آن

زمانی که آقای میرکریمی عهده‌دار مسئولیت جشنواره جهانی فجر شدند، بحث تغییر نام «فجر» مطرح شد چرا که زمان برگزاری این رویداد هم در دهه فجر نیست. سعی‌هایی شده بود اما آن‌ها که با ظاهر دلسوزانه می‌خواهد مدام مراقب سینما باشد، فضایی را به‌وجود آوردند. گروهی که هم نسبت به برگزاری جشنواره، هم نسبت به تعطیلی آن در بولتن‌های خود خبرسازی می‌کنند. آن زمان این گروه شرایطی را به‌وجود آوردند که گویی این رویداد قرار است یاد جشنواره تهران قبل از انقلاب را زنده کند. امروز هم طرح مجدد این موضوع می‌تواند همان فضاسازی را به همراه داشته باشد، در حالی که بسیاری از رویدادهای معتبر جهانی با نام شهرهای برگزاری شناخته می‌شوند، اما ما همچنان در مقطع حساس کنونی هستیم!