در همین زمینه و در ادامه به بررسی و تاریخ نگاری فیلم هایی خواهیم پرداخت که برای بیان حقایق جریان فتنه در سینما ساخته شدند.

پایان نامه:

شاید جنجالی ترین فیلم سال ۸۹ که تنها چند روز پس از آغاز ساخت به سوژه رسانه ها بدل شد، فیلم «پایان نامه» بود. فیلمی که برخی رسانه ها آن را به داستان ندا آقا سلطان ربط دادند. تهیه کننده این فیلم روح الله شمقدری بعدها هدف از نسبت دادن اسطوره موهومی جریان فتنه را به این فیلم، تلاشی برای به سرانجام نرسیدن آن به هر قیمتی عنوان نمود.

این فیلم را می توان سد شکن تولید فیلم در زمینه فتنه نامید که تحت فشار شدید جریانات سیاسی و انحصارطلب وابسته به فتنه ساخته شد. فشارهایی که باعث انصراف بازیگران فیلم و تهدیدهای گوناگون عوامل آن در مراحل مختلف گردید. از کناره گیری امیرآقایی بعد از چند روز بازی در فیلم تا شکسته شدن تصادفی(!) پای لیلا اوتادی و کنار کشیدن چند بازیگر درجه ۲ تا تهدید خانواده عوامل فیلم!

فیلم پایان نامه که نگاهی استعاری به حوادث سال ۸۸ دارد، داستان چند جوان با گرایشات مختلف سیاسی را نشان می داد که ضمن رفاقت، بحث سیاسی و تضارب آرا نیز داشتند. این چهار جوان ناخواسته در مسیری قرار می گرفتند که به علت اطلاع یافتن از دست های پنهان و فتنه برانگیز در حوادث پس از انتخابات که با ورود تصادفی به یک خانه تیمی اتفاق می افتاد، مورد تعقیب قرار می گرفتند و در این مسیر برخی از آنان جان خود را از دست می دادند. فیلم پایان نامه قصور سیستم اطلاعاتی را نیز مورد نقد قرار می داد که البته در نهایت با حضور سرتیم اطلاعاتی ماجرای این جوان ها با زنده ماندن یکی از آنها پایان می یافت.

این فیلم در جشنواره فیلم فجر در شرایطی نمایش داده شد که حتی پیش از اکران عده ای خود را آماده کرده بودند تا سالن نمایش فیلم را به تعطیلی بکشانند.

در حالی که نمایش این فیلم در سایر سالن های سطح شهر بدون حاشیه برگزار شد ولی اکران آن در برج میلاد اتفاقی منحصر به فرد را رقم زد، به نحوی که عده ای از ابتدای فیلم تا انتها در سالن نمایش برج میلاد نعره و جیق می زدند. در این بین افراد شناخته شده نیز به چشم می خوردند.

فیلم پایان نامه پس از جشنواره مورد بایکوت شدید رسانه های اصلاح طلب قرار گرفت، ولی در اکران عمومی موفق شد در رده دهم فیلم های پر فروش سال ۹۰ قرار گیرد. در حالی که بیشتر رسانه ها تلاش کردند این موضوع ثبت نشود.

اخراجی ها ۳:

دیگر فیلمی که در سال ۸۹ در این زمینه ساخته شد فیلم «اخراجی ها ۳» بود. فیلمی که آن هم با جنجال های رسانه ای به صحنه تولید رسید. ده نمکی که در کارنامه خود دو فیلم پر مخاطب اخراجی ها ۱و ۲ را داشت این بار داستان وقایع انتخابات سال ۸۸ را دستمایه طنز فیلم خود قرار داده بود.

این فیلم پس از اتفاقاتی که در اکران فیلم پایان نامه روی داد، در برج میلاد اکران نشد و تنها در چند سالن محدود در سطح شهر در زمان جشنواره اکران شد که آن هم با اقبال خوب مخاطبان همراه بود.

البته نگاه طنز فیلمساز به انتخابات سال ۸۸ با بهم ریختگی شخصیت پردازی در فیلم مواجه می شد، به نحوی که مخاطب گاها اشتباه می کرد کدام شخصیت نماد کدام یک از رقیب های انتخاباتی است، موضوعی که خیلی زود در ذهن ها این فیلم را از عناوین فیلم های ضد فتنه حذف نمود.

فیلم اخراجی ها ۳ در ابتدای سال ۹۰ اکران عمومی شد و توانست به فروش خوبی دست یابد، موضوعی که باعث شد، توسط رسانه های اصلاح طلب فیلم جدایی نادر از سیمین به عنوان رقیب این فیلم تبلیغ شود و با ایجاد یک فضای دوقطبی، کمک خوبی به فروش آن فیلم نیز بشود.

قلاده های طلا:

در سال ۹۰ انتظار می رفت سینما بیشتر در زمینه ادای دین خود به حماسه ۹ دی فعال شود، موضوعی که با آغاز ساخت فیلم «قلاده های طلا» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی اجرایی شد.

فیلم قلاده های طلا نیز در فشارهای سنگین رسانه ای مسیر تولید خود را گذراند، شاید جدی ترین این فشارها نیز انتساب آن به جریانی موسوم به انحرافی بود. البته تیم سازنده این فیلم تلاش کردند با استفاده از اتفاقاتی که برای دو فیلم قبلی بویژه پایان نامه روی داده بود، شرایط تولید بهتری را ایجاد نمایند، ولی باز هم فشار جریانات انحصار طلب در سینما، برای ساخت این فیلم تمامی نداشت.

بالاخره فیلم قلاده های طلا ساخته شد، ولی اکران این فیلم در جشنواره فیلم فجر و برج میلاد با اعتراضاتی که از سوی سیستم های اطلاعاتی به برخی محتواهای مطرح در آن وارد شده بود به تعویق افتاد و پس از چند اکران محدود، این فیلم در جشنواره نیز به اکران گذاشته شد.

فیلم قلاده های طلا، فیلمی خوش ساخت با داستانی جذاب و پرکشش است که به صورت مستقیم به حوادث و حواشی جریان فتنه پس از انتخابات می پردازد. این فیلم که به مدد حضور بازیگران چهره و کارگردانی خوب، ارتباط مناسبی با مخاطبان برقرار می کند، نقدی هم به نفوذی های سیستم های اطلاعاتی و نقش آنها در حوادث پس از انتخابات دارد.

قلاده های طلا با پررنگ کردن نقش استعمار پیر انگلیس در حوادث پس انتخابات، نقش منافقین و سایر جریانات معاند حاضر در این اتفاقات را نیز به خوبی به تصویر می کشد. در این فیلم خواهر و برادری هستند که یکی حامی موسوی و دیگری احمدی نژاد است. این دو در روند تبلیغات با هم کل کل دارند و بعد از مشخص شدن نتایج انتخابات باهم درگیر می شوند و دعوای مفصلی می کنند – درست مثل خیلی از خانواده ها که دچار چنین اختلافاتی شدند- اما در سکانس نهایی فیلم، کنار هم در برابر سفارت انگلیس می ایستند و شعار می دهند.

فیلم قلاده های طلا به مدد ظرفیت های موجود، در زمان اکران عمومی موفق به فروش میلیاردی شد تا دیگر برای کسی حرفی برای گفتن باقی نماند.

سایر فیلم ها:

در این بین فیلم های دیگری نیز با هدف تصویر حقایق پنهانی جریان فتنه ساخته شدند که هریک به دلیلی موفقیت لازم را کسب نکردند. در این میان می توان به فیلم «محرمانه- تهران» به کارگردانی مهدی فیوضی اشاره کرد. فیلمی که به خاطر بهم ریختگی ایجاد شده در فیلمنامه که برخی مقصر اصلی آن را تهیه کننده اثر می دانند، علی رغم داشتن ساختار قابل قبول، نتوانست در انتقال مفهوم مورد نظر خود موفق شود.

یکی از آخرین فیلم هایی هم که در این زمینه ساخته شد، «ماه گرفتگی» به نویسندگی مهدی آذرپندار و کارگردانی مسعود اطیابی بود. این فیلم به دلیل فیلمنامه به شدت ضعیف آن و رویکرد منفعلانه و انحرافی نسبت به حقایق جریان فتنه و از طرفی محافظه کاری بسیار زیاد سازندگان آن، نه تنها نتوانست در زمینه موضوع خود موفق باشد، بلکه فیلم خوش ساختی نیز از کار درنیامد و نه تنها اکران نشد بلکه به آرشیو همیشگی سپرده شد!

*****

اگر به تولیدات ارزشی و استراتژیک سینمای ایران در زمینه فتنه ۸۸ نگاهی بیندازیم، خواهیم دید دست سینمای ایران در این زمینه به شدت خالی است و از میان آثار تولید شده تنها می توان «قلاده های طلا» را به عنوان برجسته ترین فیلم و «پایان نامه» را به عنوان خط شکن و جسورانه ترین اثر ارزیابی نمود، اعترافی که خیلی دور از انتظار و توقعات حداقلی است. جالب آنجاست فیلم «پایان نامه» هنوز از رسانه ملی نیز پخش نگردیده است!

آنچه پس از آن نیز در واکنش سینمای ایران به فتنه های متعدد همچون فتنه پاییز ۹۸ و یا فتنه سال ۱۴۰۱ رخ می نمایاند نشان از یک بی عملی بزرگ است و انتظار می رود در این زمینه مهم و تاریخی سینمای ایران تلاشی مضاعف را آغاز نماید و تولیدات جدی تری در چرخه تولید مورد حمایت قرار گیرند، چیزی که باید از مدیریت امروز سینمای ایران انتظار داشت!