«محمد مقدم» کارگردان سینمای مستند که در هجدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت با مستند «بوم ایرانی» حضور دارد در گفت و گو با خبرنگار سینماپرس ضمن تشریح روند ساخت این مستند بیان داشت: این مستند درباره تلاش چند جوان ایرانی و مردم محلی بندر کنگ است که یک کشتی بادبانی سنتی ایرانی را بازسازی کردند. این کشتی که به سنت‌های دیرینه دریانوردی ایران تعلق داشت، حدود 50 سال بود که دیگر ساخته نمی‌شد و استفاده‌ای نداشت. این جوانان با انگیزه‌های فرهنگی و تاریخی، بازسازی این کشتی را آغاز کردند.

این مستندساز افزود: برای ساخت این کشتی، تمام روش‌ها و مصالح سنتی، از چوب گرفته تا تکنیک‌های بادبانی، به کار رفت. البته به دلیل محدودیت‌های قانونی سازمان دریانوردی، کشتی به یک موتور مجهز شد، اما هدف اصلی استفاده از انرژی باد بود. قرار بود با این کشتی به سبک دریانوردان قدیمی به هند و جنوب آفریقا سفر بشود. اما هیچوقت مجوز ورود به آب های آزاد را نگرفت.

کارگردان «بوم ایرانی» در ادامه بیان داشت: این پروژه که توسط گروهی از دوستان دانشگاهی آغاز شد، در واقع از سال‌ها پیش از طریق ویژه‌نامه‌های مجله "سرزمین من" و گردآوری مستندات مرتبط با دریانوردی باستانی ایران مطرح شد. نتیجه این تلاش‌ها، ثبت جهانی این میراث در حدود 15-16 سال پیش بود.

وی تصریح کرد: شش سال پیش، مراحل ساخت کشتی آغاز شد. پروژه‌ای که کاملاً با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام شد، اما با موانع و مخالفت‌های آشکار و پنهان بسیاری از سازمان‌های دولتی مواجه شد. این مخالفت‌ها، از نهادهای دریانوردی و مناطق آزاد گرفته تا دیگر ارگان‌های دولتی، بارها پروژه را به تأخیر انداخت. با وجود این، کشتی ساخته شد و توجه بسیاری از رسانه‌ها، معاونان وزیر و دیگر مقامات دولتی را جلب کرد.

مقدم همچنین به ناکامی در آنچه قصد به تصویر کشیدنش را داشت اشاره و با بیان این مطلب که در این مستند، مراحل ساخت کشتی و سفری ماجراجویانه که قرار بود در آن سفر به آفریقا به تصویر کشیده شود. اما به دلیل چالش‌های متعدد، پروژه به سرانجام دلخواه نرسید و روایت مستند به‌جای نمایش موفقیت، به شرح ناکامی و موانع پیش رو تغییر یافت. گفت: مردم بندر کنگ که دانش دریانوردی سنتی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کردند، بخش بزرگی از این مستند هستند. متاسفانه از زمان آغاز ساخت کشتی تا امروز، هشت نفر از این افراد که حامل دانش شفاهی دریانوردی بودند، از دنیا رفته‌اند. این پروژه نه‌تنها باعث انتقال این دانش شد، بلکه یک مدل جدید برای ادامه این سنت ایجاد کرد.

کارگردان مستند «مهر و مسیح» در انتقاد به طرز تفکر موجود که در آن توقع حمایت مستقیم دولت در ساخت و پخش آثار مستند وجود دارد اظهار کرد: سال‌هاست که درباره این موضوع حرف می‌زنم و می‌دانم ممکن است خیلی‌ها ناراحت شوند. اما بیایید مستند صحبت کنیم. به محض اینکه دولت حمایت می‌کند، قوانین و مقرراتش باعث می‌شود دست و پای سینماگرها بسته شود. به نظرم باید سینمای مستقل را جدی گرفت، چه سینمای داستانی، چه انیمیشن، چه مستند.

مقدم به روی کار آمدن پلتفرم ها و نقش جدید و مهمی که در فرایند پخش بازی خواهند کرد اشاره کرد و تصریح نمود: من ۴۰ سال است که کار می‌کنم و همیشه این داستان وجود داشته. مستندسازانی که درباره پخش فیلم صحبت می‌کنند، معمولاً معتقدند که دولت باید حمایت کند. اما این روش‌های قدیمی و منسوخ، دیر یا زود فرو خواهد پاشید. دنیا به سمتی می‌رود که تکنولوژی و رسانه‌های پیشرو جایگزین روش‌های سنتی می‌شوند. پلتفرم‌های دیجیتال مثل نتفلیکس و امثال آن، قواعد بازی را تغییر داده‌اند. حالا اگر کپی‌رایت جدی گرفته شود، فیلمساز می‌تواند بدون نیاز به سینما و با فروش آنلاین، درآمدش را تضمین کند.

کارگردان مستند ورجم همچنین در خصوص لزوم حمایت از بخش خصوصی سینمای مستند بیان داشت: متأسفانه در ایران، هنوز نگاه‌ها بسته است. پلتفرم‌ها در دنیا غوغا می‌کنند، اما اینجا هنوز با روش‌های قدیمی کنترل و محدودیت، به سینما و فیلمساز آسیب می‌زنند. به نظر من، بهترین کاری که دولت می‌تواند انجام دهد، این است که اصلاً دخالت نکند. سینما باید توسط بخش خصوصی حمایت شود. در دنیا، صنایع و کارخانه‌های بزرگ به‌عنوان اسپانسر، از هنر حمایت می‌کنند. اینجا هم اگر از ظرفیت‌های بخش خصوصی استفاده شود، می‌توان تحول بزرگی ایجاد کرد.

کارگردان مستند بوم ایرانی در پایان گفت و گو و در خصوص اهمیت نقش سینما و مستند در زندگی نیز خاطرنشان ساخت: سینما هم می‌تواند این مسیر را طی کند. با سرمایه‌گذاری درست، فیلم‌های مستقل می‌توانند رشد کنند. سینما فقط سرگرمی نیست، فرهنگ‌سازی هم هست. مردم با دیدن فیلم‌ها آگاه می‌شوند، آموزش می‌بینند، با دیدگاه‌های مختلف و جهان‌های تازه آشنا می‌شوند. سینما برای ما لذت خلق می‌کند و نبودش، خلأ بزرگی خواهد بود.

شایان ذکر است که مستند بوم ایرانی در بخش بلند مسابقه ملی حضور دارد و روز جمعه از ساعت ۱۳ تا۱۵ برای بار دوم در سالن ۵ پردیس سینمایی چارسو به نمایش خواهد آمد.