سینماپرس ـ گروه تلویزیون/ «کندکتور» واژه ای آشنا برای علاقمندان و مخاطبان تلویزیون است. معنی و مفهوم این واژه نیز به زبان ساده «جدول پخش» است. مساله ای که تنظیم و چیدمان آن در تلویزیون اهمیت فراوانی دارد و متاثر از مسائل و رویدادهای مختلف است. مثلا در سال هایی نه چندان دور، چینش سریال های تلویزیونی در شبکه های مختلف به گونه ای بود که این سریال ها اصطلاحا با یکدیگر «هم پوشانی» داشتند و هنگام پخش سریالی از شبکه یک سیما، شبکه سه نیز ممکن بود سریالی در حال نمایش داشته باشد یا اینکه بخش های پایانی سریالی تلویزیونی از یک شبکه، با پخش دقایق آغازین سریالی تلویزیونی از شبکه ای دیگر همزمان می شد. در چند سال اخیر تلاش شده تا حد امکان این ضعف برطرف شود و حتی در ایامی مانند «عید نوروز» که حجم فراوانی از سریال های تلویزیونی نمایش داده می شود، چیدمان جدول پخش تلویزیون به گونه ای است که آثار پخش شده با یکدیگر همزمان نمی شوند.

«همزمانی پخش چند سریال از شبکه های مختلف» می تواند یکی از مشکلات جدی شبکه های تلویزیونی باشد. آن هم در شرایطی که شبکه های مختلف تلویزیونی نه در مقام رقیب یکدیگر بلکه همگی با منشا مشخصی تلاش می کنند تا پیام و محتوای یکسانی را ـ به تفکیک تعاریف صورت گرفته برای آن شبکه ها ـ به مخاطبان خود ارائه دهند. در تلویزیون اصطلاحی به نام «شبکه مجازی» وجود دارد که معمولا با پسوندهای مستند، سینمایی، سریال و... به کار برده می شود و مفهوم آن این است که مثلا افراد علاقمند به تماشای سریال یا مستند که صرفا به تماشای چنین آثاری علاقمند هستند؛ می توانند در 5 شبکه و به دلخواه برنامه مورد علاقه خود را پیدا کنند. به عبارتی ساعت 19 در یک شبکه و ساعت 22 در شبکه ای دیگر و نهایتا در ساعت 23 در شبکه ای دیگر، برنامه مورد علاقه خود را تماشا کنند.

«همزمانی محتوایی پخش آثار تلویزیونی» هم موضوع دیگری است که در سال های اخیر و به خصوص در هفته های اخیر در شبکه های مختلف دیده شده است. این همزمانی نه به معنای پخش دو سریال مشابه از دو شبکه مختلف در یک ساعت بلکه به معنای پخش دو سریال با مضامین و حال و هوای مشابه در فاصله ای نزدیک به هم است. این روزها برخلاف گذشته سریال ها به شکل «هفتگی» پخش نمی شود و نمایش هر شبی آثار نمایشی، سبب می شود که ذهن مخاطب هر شب درگیر یک اثر نمایشی شود. مخاطب تلویزیون ذاتا تنوع پذیر است و اگر در فاصله ای کوتاه شاهد نمایش چند اثر با مضمون و ساختار مشابه باشد، با آن ارتباط برقرار نخواهد کرد. نمونه چنین وضعیتی پخش سریال «بچه های نسبتا بد» به فاصله تنها چند روز پس از پایان سریال «ماتادور» در مهر و آبان امسال است. ماتادور سریالی پلیسی با ریتم تُند و ساختاری خاص بود که با استفاده از کات های مختلف، زوایای نامتعارف دوربین، شکستن قواعد کلاسیک سریال سازی و... تلاش می کرد تا مخاطب خود را در بطن رویداد و ماجرا قرار دهد و به شکلی بی واسطه او را درگیر قصه کند. این وضعیت دقیقا در سریال «بچه های نسبتا بد» ساخته جدید سیروس مقدم در حال تکرار است. کارگردان این سریال در ادامه سبک و سیاقی که در آثار پیشین خود همچون پایتخت 1 و 2 و سریال دیوار به کار گرفته، در این اثر هم با استفاده از دوربین به شکلی پویا و متحرک و حتی تدوینی خاص و پُر تحرک، تلاش می کند تا حال و روز شخصیت های مثبت و منفی فیلم را به مخاطب منتقل کند اما تماشای چنین اثری برای مخاطبی که به تازگی اثر مشابهی دیده ممکن است خسته کننده و یکنواخت باشد. گذشته از ساختار هر دو سریال به لحاظ موضوعی نیز تِم پلیسی دارند و این مساله هم مزید بر علت است. چنین وضعیتی در برخی مناسبت های خاص مانند موضوعی نیز پیش می آید که مثلا چندین سریال دفاع مقدسی یا پلیسی به طور همزمان از شبکه های مختلف پخش می شود و در ایام عادی سال دیگر آثاری با این مضامین نمایش داده نمی شود حال آنکه چنین موضوع هایی باید به شکلی هنری و جذاب در طول سال در قالب آثار تلویزیونی جاری باشند.

مساله دیگر همزمانی حضور برخی بازیگران در آثار نمایشی است. حضور «سام درخشانی» در دو سریال ماتادور و پژمان با دو نقش کاملا متفاوت جدی و طنز و نیز حضور «شقایق فراهانی» در دو سریال مادرانه و کلاه پهلوی که در اولی نقش زنی محجبه و در دیگری نقش زنی بی حجاب را ایفاء می کرد نیز نمونه دیگری از این همزمانی ناخواسته است. سال گذشته نیز شبکه سه و پنج سیما در مقطعی دو سریال با موضوع آپارتمان نشینی را همزمان نمایش دادند.

وقتی مخاطب برای چندین هفته سریالی با یک مضمون مشابه را می بیند، نیاز دارد تا با اثری متفاوت مواجه شود تا آثار تماشای سریال قبلی در ذهنش ته نشین شود. حتی پخش آثاری با فضای مشابه نیز می تواند تعارض هایی را در ذهن مخاطب ایجاد کند. مثلا این روزها شنیده می شود قرار است از نیمه دوم آبان سریال «سرزمین کهن» ساخته کمال تبریزی با موضوع وقایع پس از شهریور 20 پخش شود و از بهمن ماه نیز پخش سریال «معمای شاه» با موضوع زندگی محمد رضا پهلوی آغاز گردد. دو سریالی که از نظر مضمونی به یک دوره تاریخی مشابه می پردازند و قطعا پخش همزمان آنها به دلیل نوع و تفاوت روایت هر یک از فیلم سازان درباره موضوعی واحد می تواند برای مخاطبان ابهام ها و تعارض هایی را ایجاد کند. به همین دلیل بهتر است تا در این خصوص تجدید نظری جدی صورت گیرد تا این همزمانی باعث تداخل مباحث و بروز حواشی نشود.

مرتضی فتحی

انتهای پیام/