سید جواد هاشمی، کارگردان و بازیگر سینمای ایران که همواره دغدغه‌های ارزشی داشته جهت تماشای این اثر که برای گروه سنی بالای 16 سال تهیه شده بود در سالن چهارسوق حاضر شد و پس از اتمام فیلم پیرامون موضوع جنگ در ادبیات فیلمنامه‌ای کودک و نوجوان و عوامل موثر در جذب کودکان به سوی سینما پرداخت.

تسنیم: برای ورود به مفهوم جنگ در ادبیات داستانی کودکان، بهتر است از نظر شخصی شما پیرامون فیلم «آگوست» شروع کنیم، حضور این فیلم در جشنواره کودک و نوجوان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

هاشمی: اظهار نظر درباره فیلم‌های چند اپیزودی کاری سخت و دشوار است چراکه از حیث مضمون به یکدیگر نزدیک اما از حیث قصه متفاوت‌اند، فیلم «آگوست» هم دارای 3 اپیزود پیرامون جنگ بود که من به بخش آخر آن علاقه بیشتری داشتم چون دارای تعلیق و حس بیشتری بود.

سینما زبان تعلیق است و ایجاد حس و هیجان باید در این حیطه رخ دهد و نباید برخی بخش‌ها فدای برخی دیگر شوند، ریتم مناسب، ضرب‌اهنگ خوب و بازی بهتر ویژگی‌های برتری اپیزود آخر نسبت به دیگر اپیزودهای این فیلم بود.

این فیلم ربطی به فضای ذهنی کودک و نوجوان نداشت و اصولا فیلم‌های این‌چنینی درباره کودکان ساخته می‌شود و ربطی به خود کودکان ندارد لذا باید در جشنواره‌های دیگری هم دیده شود.

سینمای کودک و نوجوان یعنی فیلمی که این گروه از تماشای آن لذت ببرند، اینکه کودکان از دیدن یک فیلم خوششان آمده و آن را حفظ کنند و در کنار حس کردن موضوع فیلم آن را یاد گیرند مهم است برای همین فیلم‌های کودک و نوجوان مولفه‌های خاص خود را دارد.

 چه مولفه‌هایی؟

هاشمی: سینمای کودک و نوجوان در اصل سینمای آموزش غیرمستقیم، امید فزاینده و تلاش برای رشد رده‌های مختلف سنس کودک و نوجوان است و حتی اگر ما به سمت محتوای سنگین رفتیم باید آن را برای این رده سنی قابل فهم و پذیرش کنیم تا برای او مشمئز کننده نباشد.

اگر قرار باشد کودک و نوجوان در سینما ترس را تجربه کنند باید همراه با فانتزی باشد تا دچار ترس ماندگار شوند و ایجاد هیجان هم به ادبیات بکار برده شده در فیلمنامه بستگی دارد چرا که دنیای کودک و نوجوان پر از فانتزی‌ها و تخیلات است و نمی‌شود کودکان را به سمت نگرش بزرگسالانه برد مگر اینکه عمدی در کار باشد تا کودکان زودتر از سنشان بزرگ شوند.

توجه داشته باشید که نباید کودکان را از دنیای کودکانه‌شان دور کرد، حتی از قدیم تشویق کودکانی که جهشی درس می‌خواندند و به عنوان یک امر پسندیده مطرح بوده، غلط است چون جهش برای کودک معنا ندارد و بایستی ما در انتقال مفاهیم هم اینگونه عمل کنیم چراکه کودکان به یکباره رشد نکرده و بزرگ نمی‌شوند بلکه سن بچه‌ها به تدریج، روز به روز و لحظه به لحظه رشد می‌کند و باید براساس رشد آن‌ها آموزش‌های لازم را برای‌شان ارایه کرد و اضافه‌تر از آن غلط است.

برای رده سنی نوجوان ما همیشه موضوعات مهم و متفاوتی مطرح است، انتخاب موضوع جنگ و ستیز برای کودکان و نوجوانان ایرادی ندارد اما اینکه رده سنی چقدر قادر به دخالت در این ستیز هستند مهم است، بیان اینکه یک کودک قربانی جنگ است ایرادی ندارد ولی مجموعا آیا ذکر این مسائل برای نوجوانان مهم و دارای فایده است؟

چه موضوعاتی واجب‌تر از جنگ هست که درباره آن صحبت نکنیم یا حتی چه مواردی واجب‌تر از این موضوع وجود دارد که باید درباره آن‌ها صحبت شود اما همواره سکوت پیشه شده، متاسفانه در کشور ما به خاطر غفلت و بی‌توجهی کودکان و نوجوانان بد تربیت و بزرگ شده‌اند و هیچکس به فکر نیست تا کی این مسیر باید ادامه پیدا کند.

دلیل اینکه سینمای کودک و نوجوان ما بسیار پرکار و قوی فعالیت خود را آغاز کرد اما پس از گذشت چند سال به شدت مورد غفلت قرار گرفت، به عوامل هنری و فیلمسازان این حیطه برمی‌گردد؟

هاشمی: 3 گروه تولید کننده در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند که گروه اول صرفا برای جیب خود فعالیت کرده و امیدوارم از جلگه سینمای کودک بیرون بروند چراکه اشتباهی در این مسیر قدم گذاشتند، گروه دوم نیز فضای کودک و نوجوان را نمی‌شناسند و درباره کودکان فیلم می‌سازند نه برای کودکان به طوری که بدون هیچ ارتباطی با ذهنیات کودکان به زور پای آن‌ها را به سینما باز می‌کنند و امیدوارم این گروه نیز از دور خارج شوند.

می‌توان به دسته دوم گفت شما برای والدین فیلم‌های آموزشی تهیه کنید برای نمونه به مادر یاد دهید که تحت هیچ شرایطی فرزند خود را رها نکند یا اگر مخاطب آموزش، نوجوان است به او آموزش دهد از مادرش جدا نشود که دقیقا در اپیزود سوم فیلم «آگوست» به این مفهوم اشاره شد.

اما در کنار تمام چالش‌ها و کشمکش‌هایی که در فیلم مشاهده می‌شد در نهایت کودک، مادر خود را رها کرد و فیلم به نقطه اساسی پیوند اخلاق با نوجوان نرسید درحالی که مقاومت قصه بر این مسئله از ابتدا تا انتهای فیلم مشاهده می‌شد اما بی‌فایده بود.

گروه سوم فیلمسازان دلسوخته کودکان و از همه بی‌پول‌تر هستند و شرایط سختی دارند چون برای پول وارد سینما نشدند یا حداقل اکنون این دغدغه را ندارند.

شما به فیلم «شهر موش‌ها1» نگاه کنید؛ این فیلم به ذهنیت کودک ونوجوانان بسیار نزدیک بود اما «شهر موش‌ها2» این ذهنیت را کمتر داشت و به نام بچه‌ها اما به کام بزرگترها بود لذا این هم نوعی کلاهبرداری محسوب شده و رخداد آن اتفاق بسیار بدی است و متاسفانه کلاه قرمزی نیز به همین وضعیت دچار شده است.

 باتوجه به صحبت‌های شما و اینکه در زمان فرا رسیدن جشنواره عده‌ای تنها به دلیل گرفتن بودجه و ساخت فیلم و نیاز جشنواره طرح‌هایی را مطرح و مصوبه می‌گیرند و عموما فیلم‌هایی نامناسب و با کیفیت پایین ارایه می‌کنند، می‌توان گفت برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان این روند را شدت بخشیده؟

هاشمی: بله، امروزه ذائقه هنری فیلمسازان کودک و نوجوان تغییر کرده به‌طوری که که دسته سوم فیلمسازان که دغدغه آن‌ها کودک و نوجوان بود ممکن است پس از مدتی فضای کاری خود را تغییر دهند و به دسته اول و دوم بپیوندند چراکه حس می‌کنند این عرصه برای آن‌ها پولی ندارد و باید کاری کنند که ربط چندانی به حوزه کودک و نوجوان ندارد و ساخت «شهر موش‌های2» و ادامه «کلاه قرمزی» نتیجه این روند است.

علاقه شخصی من ادامه فعالیت تلویزیونی کلاه قرمزی بود، آن‌ها پول را در اختیار فیلمنامه‌ای گذاشتند که مستقیماً برای کودک و نوجوان صحبت می‌کند و تا زمانی که این اتفاق نیافتد ما همچنان لنگ خواهیم زد.

ذائقه مردم ما برای سینمای کودک و نوجوان تغییر نخواهد کرد و تکلیف بچه ها معلوم است و ما بزرگترها باید تکلیف خودمان را مشخص کنیم آن هم با توجه به 3 مولفه آموزش غیرمستقیم، امید و شادی که برای سینمای کودک ونوجوان مهم است و حتی اگر می‌خواهیم ترس و هیجانی به آن‌ها وارد کنیم باید فانتزی باشد.

من در فیلم خودم «آهوی پیشونی سفید و اختاپوس» سعی کردم این سه مولفه را در نظر بگیرم و برای من فیلم پر هزینه‌ای بود و شرایط سختی را برای ساخت آن پشت سر گذاشتم اما تلاش کردم با موسیقی، فانتزی و شادی تمامی این شرایط را در نظر بگیرم و در قسمت دوم پیشونی سفید هم این مولفه‌ها را به شدت مد نظر دارم.

 سی‌امین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان از 9 تا 15 تیرماه در اصفهان در حال برگزاری است.

* تسنیم