به گزارش سینماپرس، شیوع ویروس منحوس کرونا در سراسر دنیا و از جمله ایران باعث بروز محدودیت‌هایی در بسیاری از کسب و کارها شد و حرفه‌های مختلفی دچار تغییراتی در ایفای نقش خود در جامعه شدند. برخی مثل فوتبال کاملاً تعطیل شدند و برخی مثل موسیقی به کنسرت‌های آنلاین روی آوردند. سینما در ایران هم از این قاعده مستثنا نبود و از سوم اسفندماه گذشته در پی شیوع ویروس کرونا، این صنعت تعطیل شد و خسارت‌های بسیاری دید، به ویژه اینکه فرصت اکران طلایی نوروز را از دست داد.
البته سینمای ایران از یکشنبه ۲۴ فروردین به سراغ تجربه‌ای نو در شیوه پخش فیلم رفت و اکران آنلاین را با «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا تجربه کرد. «طلا» هم دومین فیلمی بود که به صورت آنلاین اکران شد. در گام بعدی، سینماماشین (تماشای فیلم از داخل خودرو) هم دیگر تجربه‌ای است که پس از شیوع کرونا شاهد آن هستیم. با این‌حال بخش عظیمی از صنعت فیلم ایران دچار زیان شده و از کار بیکار شده‌اند.
درباره چالش‌های سینما در ایام شیوع کرونا میزگردی با حضور دانش اقباشاوی کارگردان سینما و سخنگوی سابق کارگروه مدیریت بحران کرونا در سینما، سعید خانی تهیه‌کننده سینما و مدیر دفتر پخش «خانه فیلم» و سجاد نوروزی مدیر پردیس سینمایی آزادی برگزار کردیم که بخش نخست آن در پی می‌آید.
* فکر می‌کنید در دو ماهی و اندی که از تعطیلی سینماها می‌گذرد عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد به ویژه سازمان سینمایی و زیرمجموعه‌های تابع مانند خانه سینما به چه صورت بوده؟ چقدر مطلوب بوده و چه نقاط ضعفی داشته و چه کارهایی پیشنهاد می‌دهید که انجام شود؟
خانی: وقتی کرونا شیوع پیدا کرد و از تاریخ سوم اسفند سینماها تعطیل شد، یکسری جلسات ستاد کرونا در وزارت ارشاد تشکیل داد و کارهایی هم کردند و از صنوف هم آقای موسوی و شاهسواری بودند؛ اما اساساً جامعه ما آمادگی بحران را ندارد وقتی بحرانی ایجاد میشود کسی وجود ندارد که بیاید و این بحران را مدیریت کند. همۀ ما تصورمان این بود که سال نو شده و ایام عید نوروز است و ما به عنوان سینمادار بخش عمده‌ای از درآمدمان را در ایام عید نوروز به دست می‌آوریم ولی امسال با این اتفاق غیرقابل پیش‌بینی و شیوع این ویروس ما دچار یک بحران شدیم.
من فکر می‌کنم سازمان سینمایی کارهایی کرد، اما نه جوابگوی سینماداران و نه اعضای خانه سینما بود و به نظرم هنوز اتفاق و حمایتی که باید از سینما انجام می‌شد، صورت نگرفت چون فکر می‌کنم هنر و به صورت خاص سینما آنطور که باید مورد حمایت قرار می‌گرفت، هنوز حمایت نشده است در صورتی که همۀ جاها و اصناف باز شده‌اند و مشغول‌اند.
اقباشاوی: من خواهش می‌کنم آقای خانی کمی مصداق بگویند. برای من سوال است که دولت چگونه از سینماداران و سینما حمایت کرده است؟
خانی: تنها کاری که کردند این بود که مصوب کردند به هر پرده سینما ۱۰ میلیون وام قرض‌الحسنه بدهند که من فکر می‌کنم خیلی مورد استقبال اهالی سینما قرار نگرفت و این ۱۰ میلیون کفایت نمی‌کرد و برای همین برخی سینمادارها مجبور شدند نیروهایشان را تعدیل کنند. طبیعتاً اگر ویروس کرونا در ۳ ماهه زمستان به وجود می‌آمد می‌گفتیم سینما خبری نیست ولی وقتی سینماداران قرار بوده بخشی از هزینه‌هایشان را با فروش در ایام عید نوروز جبران کنند، عملاً این اتفاق نیفتاد و ۱۰ میلیون وام هم بسیار کم بود. شاید اگر ستاد بحران رودربایستی‌ها را کنار بگذاریم و بودجه‌هایی را که برای جشنواره‌های سینمایی مشخص شده بود و امسال برگزار نمی‌شود، برای کمک به سینما اختصاص دهد، بتوانیم این بحران را پشت سر بگذاریم. چون جیب دولت خالی است و پول مستقلی برای این کار ندارد، پس و راهش این است که یکسری هزینه‌هایی که سال گذشته انجام می‌شد و الان با توجه به کرونا در اولویت دوم و سوم قرار می‌گیرد، متوقف شود و آن بودجه و هزینه وارد بدنۀ سینما شود و به بدنه سینما که سینماداران و اعضای خانه سینما هستند، کمک شود تا بخشی از ضررهای آنها به این صورت جبران می‌شد.
در پساکرونا، سینما باز به حالت عادی برنمی‌گردد، چون اکثر سرمایه‌گذاران می‌ترسند وارد تولید شوند، همچنین با ریزش مخاطبان در سالن‌های سینما مواجه خواهیم بود
ما یک دوران پس از کرونا هم داریم که اگر سینما هم راه بیفتد، تولید هم شروع شود، باز به حالت عادی برنمی‌گردیم، چون با توجه به شرایط فعلی اکثر سرمایه‌گذاران می‌ترسند وارد تولید شوند و از آن طرف هم با شروع به کار سینما، قطعاً بخشی از مخاطبان به دلیل ترس از کرونا از سینما استقبال نمی‌کنند و ما با ریزش مواجه می‌شویم، یعنی ما باید یک مدیریت پس از کرونا هم داشته باشیم.
اقباشاوی: صحبت‌های آقای خانی دو بخش دارد؛ یکی کِسادی کسب و کار نهادها یا بازار کار مانند سالن‌های سینما، استودیوهای فیلمسازی و استودیوهای پس‌تولید، که آقای خانی نظراتی راجع به آن داشت و من نظرات کارشناسی ندارم و مخصوصاً در بخش سالن و سالن‌داری نظری ندارم.
اما درباره بدنه سینما می‌توانم صحبت کنم. بدنه یعنی تکنسین‌ها و عوامل تولیدکنندۀ یک فیلم که بخش اعظم آنها اعضای خانه سینما هستند و یک بخش از آنها هم عضو خانه سینما نیستند، اینجا به جای نام خانه سینما بهتر است از عنوان «عوامل صنعت فیلم ایران» برای آنها استفاده کنیم که عام‌تر است. در این بحران کرونا ما با بزرگان و دوستان در شورای روسای صنوف حداقل روزی یکی ـ دو ساعت در مورد این مسائل از طریق فضای مجازی با هم بحث و همفکری کردیم و به این نتیجه رسیدیم که ما باید ابتدا بحران را به رسمیت بشناسیم یا نشناسیم؟ کشور ما این موضوع را به رسمیت شناخته که بحران کرونا آمده و به تبع آن کسب و کارهایی من‌جمله صنعت فیلم ایران از سریال گرفته تا تیزر و فیلم سینمایی تعطیل شده است، بنابراین عوامل آنها باید تامین شوند. مثلاً وزارت گردشگری درخواست ۳۸۰۰ میلیارد تومان برای ضرر و زیان به کل صنعت گردشگری کرده است تا آن را احیاء بکند؛ از آژانس‌های هواپیمایی تا هتل‌دارها. درباره سینما هم باید همین اتفاق بیفتد و اصلاً مهم نیست بودجه آن چطور قرار است تأمین شود، یعنی نباید دغدغه من باشد، مهم این است که این صنعت را حفظ بکنند، حالا بخشی از این حفظ کردن مربوط به سالن‌های سینما، شرکت‌های پخش، استودیوها است و یک بخشی هم مربوط به بدنه است که اصل آنها هستند چون تولیدکنندۀ آثار سینمایی ایران هستند.
مثلاً شما بیایید ماهی ۲.۵ میلیون تومان به ۳ هزار نفر بدهید به دلیل اینکه اعضای خانه سینما حدود ۵۵۰۰ نفر هستند، طرح و پیشنهادی که ما دادیم این بود که به شکل داوطلبانه از ملت درخواست کنیم کسی که نیاز ندارد و تصور می‌کند در این ایام می‌تواند زندگی‌اش را در حالت پایداری نگه دارد، از دریافت حقوق بیکاری یا حمایت انصراف دهد. ما تصور می‌کنیم در مرحلۀ اول اعلام آن بخشی از افراد انصراف دهند که من نامش را «ضریب ایثار» می‌گذاریم و با افتخار اعلام می‌کنم که از ۳۱۷ نفر صنف ما (انجمن برنامه‌ریزان دستیاران کارگردان) ظرف ۷۲ ساعت ۴۰ نفر به صورت مکتوب انصراف دادند، در ادامه یک عده دیگری هم انصراف دادند و یک عده‌ای هم که احساس می‌کردیم تمکن مالی دارند با آنها تماس گرفتیم و آنها هم گفتند ما اطلاع نداشتیم و اگر نیاز است ما هم کمک کنیم و ظرف یک هفته ما به عدد ۲۴۰ نفر رسیدیم که از سوی خانه سینما برای دریافت هدیه نوروزی ۵۰۰ هزار تومانی به نصف ما سهمیه تعلق گرفته بود. من به حذف کردن اعتقادی ندارم و اعتقاد هم ندارم که اعضا بیایند و اعلام نیاز کنند و بگویند ما فقیریم! معتقدم کسی که به این پول نیاز ندارد، بیاید اعلام کند وگرنه پیش‌فرضم را این می‌گذارم که به آن پول نیاز دارند. این اعلام هم به شکل خصوصی و مکتوب به دبیر انجمن بود تا رودربایستی به وجود نیاید و موج ایجاد نشود.
اگر به ۳ هزار نفر طی ۳ ماه تعطیلی تولیدات سینمایی ماهی ۲.۵ میلیون تومان کمک شود، مجموعا حدود ۲۲ میلیارد تومان میشود، آیا این رقم برای نجات زندگی تولیدکنندگان تمام آثار تصویری تمام ایران هزینه زیادی است؟
ما مشخصاً پیشنهادمان به خانه سینما و سازمان سینمایی این بود که از این تجربۀ موفق استفاده کنید و بگویید کسانی که نیاز ندارند بیایند اعلام بکنند، تصور ما این است که ظرف دو ـ سه هفته، حداقل ۲ هزار نفر انصراف می‌دهند و حتی کمک هم می‌کنند، ما آدم سفره‌دار در سینما داریم که قطعا به این کمک‌ها نیاز ندارد. سپس شما بگویید به مدت ۳ ماه، ماهی ۲.۵ میلیون تومان به ۳ هزار نفری که باقی ماندند، می‌دهیم که حدود ۲۲ میلیارد تومان میشود، از نظر اقتصادی، حرفهای، صنعتی آیا برای نجات جان تولیدکنندگان تمام آثار تصویری تمام ایران، ۲۲ میلیارد هزینه خیلی زیادی است!؟ من معتقدم با این کار از نظر روانی برای حداقل ۱۵ سال نزد بدنه سینما بیمه می‌شوند؛ یعنی می‌دانند روزی که بحران ایجاد شد آنها کنارشان می‌ایستند. مانند منِ دانش اقباشاوی که دورۀ کودکی‌ام در جنگ‌زدگی گذشت، تا روزی که زنده‌ام یادم نمی‌رود که روزی که در این کشور جنگ شد بنیاد مهاجرانی بود که ۸ سال به اهالی ۵ استان کشور ما خانه و وسیله داد و به این صورت این نظام بیمه شد. من هنوز یادم است و روزی داستان این حمایت را به نوه‌ام هم خواهد گفت.
نوروزی: یک وِلوِله‌ای اتفاق افتاده و سیلابی آمده و فقط هم مختص ما نیست، همه هستی را در بر گرفته است. مثلاً کمپانی ماروِل تمام اکران‌هایش را به تعویق انداخته است حتی اکران قسمت دوم «پلنگ سیاه» ماروِل سه سال دیگر انجام میشود و تولید در آنجا هم متوقف شده است. اتفاقات عامی افتاده و آنجا متناسب با ساختار تشکیلاتی که دارند بالاخره یک عملکردی خواهند داشت، اما در ایران در سوم اسفند تصمیم به تعطیلی سینماها گرفته شده و الان بیشتر از ۲ ماه است که از این تصمیم می‌گذرد، هنوز چشم‌اندازِ سیاست‌گذاری مشخصِ حداقلی دیده نمی‌شود، منظورم این است که حداقل در وجه کلیات ما بیاییم ۵ تا صورت‌مساله در نظر بگیریم؛ اعم از وضعیت معاش ۵ هزار عضو خانه سینما، وضعیت پردیس‌های سینمایی، وضعیت تولید، پخش و ...، این غایت‌نگری متاسفانه دیده نمی‌شود. در عوض متاسفانه فضای رسانه‌ای هنری ما مانند فضای کلی هنری کشور دنبال مارگیری و معرکه‌آفرینی و روکم‌کُنی است، حرفهای غیرکارشناسی سخیفی گفته میشود، مثلاً یکی روی اکران آنلاین مانور می‌دهد و می‌گوید می‌خواهیم یک کار جدیدی انجام بدهیم، پس سالن‌ها را خراب کنیم تا انحصار برداشته شود! دیگری می گوید اساساً خیلی هم خوب شد که سینماها تعطیل است! یک نفر دیگر می‌نویسد ۴ خرداد می‌خواهیم سینماها را باز کنیم، یک نفر دیگر می‌نویسد چرا می‌خواهید سینماها را باز کنید؟ و...
این آشفتگی که در اظهارنظرات فعالان هنری است را شما می‌توانید در نظام تصمیم‌گیری در سطح کلان هم ببنید و تسری بدهید. دولت یک بسته ۷۵ هزار میلیارد تومانی برای مقابله با پیامدهای کرونا تصویب کرده است، سوال مشخص این است که جایگاه فرهنگ و هنر در این بسته ۷۵ هزار میلیارد تومانی کجاست؟ هیچ! حالا نمی‌دانم منابع وام ۱۰ میلیونی که آقای خانی به آن اشاره کردند، قرار است از این ۷۵ هزار میلیارد تومان داده شود یا نه؟
با این ترسی که وجود دارد، امسال را چه برای تولید، چه برای توزیع و چه برای سینمادارها باید از دست‌رفته بدانیم. چون سرگرمی جزء نیازهای ثانوی بشر است و وقتی نیازهای اولیۀ بشر مورد تردید قرار بگیرد و به مخاطره بیفتد، بشر به سمت نیازهای ثانویه‌اش نمی‌رود.
ابتدا باید صورت‌مساله را بشناسیم، تقریباً حیات سینماها در کشور به مخاطره افتاده است شاید چند تا پردیس بزرگ ذخیره داشته باشند، ولی غالبا اینطور نیستند. اگر مطابق همین جدول زمانی که گفتند یعنی ۴ خرداد سینماها باز شود، دو ماه بعد، ماه‌های محرم و صفر را داریم که در سینما فروشی وجود نخواهد داشت. بعد هم فصل پاییز شروع میشود که وزیر بهداشت مصاحبه کرده و تاکید کرده ما در پاییز با پیک مجدد کرونا مواجه هستیم؛ اولین جایی هم که ممکن است آن زمان بسته شود، معمولاً مکان‌های سرگرمی و سینما خواهد بود. بنابراین با کمال تاسف به نظرم اگر بخواهیم واقع‌بینانه برخورد کنیم من امسال را برای سینمای ایران از دست‌رفته می‌دانم، همانطور که سال ۲۰۲۰ میلادی سال انهدام سرگرمی در تمامی وجوه خودش است، چون سرگرمی جزء نیازهای ثانوی بشر است و وقتی نیازهای اولیۀ بشر مورد تردید قرار بگیرد و به مخاطره بیفتد، بشر به سمت نیازهای ثانویه‌اش نمی‌رود. به نظرم با این ترسی که وجود دارد امسال را چه برای تولید، چه برای توزیع و چه برای سینمادارها باید از دست‌رفته بدانیم.
ما ۵ هزار نفر شاغل در این صنعت داریم، ۴ هزار نفر دیگر هم در سینمای کشور کار می‌کنند که نمی‌دانم عضو خانه سینما هستند یا نه که بعضی از آنها نیستند، بنابراین ۴ هزار نفر دیگر هم در حوزه سینما بیکار هستند. فقط پردیس آزادی با دو سینمای زیرمجموعه‌اش (پیروزی و شهرک المپیک) نزدیک ۷۰ نیرو دارد، اگر ما بخواهیم فقط پایه حقوق به آنها بدهیم تقریباً ماهی حدود ۲۸۰ میلیون تومان میشود، یعنی ما باید فقط ماهی ۲۸۰ میلیون تومان با نظام‌نامه جدید که وزارت کار تصویب کرده است، غیر از بیمه و مالیات بدهیم. یعنی من ۳.۵ میلیارد برای یک سال احتیاج دارم که پرسنل سینما آزادی بیکار نشوند! بنابراین رقمی مانند پرده‌ای ۱۰ میلیون تومان یک شوخی است، یک سیلابی آمده ماهیت ما اقتصادی و بنیادی ما را در حوزۀ کسب و کار اقتصاد هنر مُضمحل کرده و منهدم ساخته است. بنابراین بدیهی است شما یک نظام‌نامۀ جامعِ ایجابیِ واقع‌بینانه می‌خواهید که در مواجهه با شرایط جدید چه تدبیری اندیشیده شود؟ در شرایط فعلی من حتی بدیهیات ابتدایی حداقلی را نمی‌بینم. بعد تصمیمات متناقضی که در کشور گرفته میشود که محل تردید و سوال است، اولین جایی که بسته شد مراکز فرهنگی، هنری و مذهبی بود، الان تمام اماکن مذهبی و فرهنگی و هنری ما بسته است اما پاساژها و بازارها را ببینید مملو از جمعیت است! فقط مذهب، فرهنگ و هنر ویروس کرونا دارد؟ این تصمیم الان محل تردید و سوال است. الان شیوه‌نامه‌ای هم که برای بازگشایی سینما در نظر گرفته شده، سینمادار باید روزی چند میلیون تومان هزینه ضدعفونی کند در حالی که ۴۰ درصد هم بیشتر امکان فروش ندارد! با این شرایط بدیهی است باید به یک تصمیم واحد برسیم.
اگر قرار است سینماها بسته بمانند، متناسب با این بسته بودن امسال را از دست رفته بدانیم و بیاییم برای سطح جامعه برای تولید، خانه سینما، سینماداران بگوییم این بسته حمایتی شماست و امسال شما تعطیل هستید، اگر قرار است همه جا با منطق اقتصادی باز باشد، سینما را هم باز کنید.
اقباشاوی: به نظر بنده مردم استقبال نخواهند کرد چون اولویت ثانویه آنهاست، پس بهتر است با عقلانیت تصمیم‌گیری شود.
نوروزی: نظر شخصی من این است که امسال سینما از دست رفته است، من تازه وارد این صنف شدم خیلی مدعی نیستم، اما بعضی اوقات حرفهای به شدت سخیفی گفته میشود که سراسر جهل نسبت به ساختار اجرایی اقتصاد هنر است. الان پول لامپ‌های پرژکتورهای مدل قدیم سینما ۴۰ میلیون تومان است، یک پروژکتور جدید لِیزری ۶۶۰ که پایین‌ترین مدل پرژکتور لِیزری است، ۱۷۰ میلیون تومان شده است. در ایام جشنواره فیلم فجر یک پرژکتور ۹۹۰ برای سینما به قیمت ۲۹۰ میلیون تومان خریدیم و این رقم از کل عایدی ما از جشنواره بیشتر بود! بعد فیزیک یک سینما را درنظر بگیرید، نگهداری، تهویه، وسایل مصرفی، حقوق و دستمزد دوبله (چون دو شیفت نیرو دارد) اینها همه هزینه دارد. این در حالی است که در سینما آزادی بالای ۷۰ میلیارد تجهیزات وجود دارد. بعد از کدام پول پارو کردن سخن می گویی و در باب انحصار سخن می‌گوییم. اگر این اظهارنظرهای بدون فکر و دانش بخواهد از سوی برخی هنرمندان بخواهد ادامه پیدا بکند، ناگزیر شخصاً جواب می‌دهم. یعنی حرفهای غیرکارشناسی که بپا خیزید تا انحصار سالن سینما در کشور تمام شود! این مُهملات یعنی چه؟ یعنی قرار است برویم داخل پارک و پارکینگ فیلم‌ها را اکران کنیم؟ همه جای دنیا فیلم‌ها را کجا اکران می‌کنند؟ اَوِنجرز در سال ۲۰۱۹، ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار در سالن سینما فروش جهانی داشته است شما «اونجرز» و «دانکرک» را نمی‌توانید در VOD ببینید! من قبلا مصاحبه کردم و عرض کردم اکران آنلاین برای سینمای ایران مفید است. ولی این نوع اکران یک اکران مکمل است نه اکران بنیادین. برای سینمای نحیف ایران که در حوزه تولید و ایده و پردازش مشکلات بنیادین دارد اکران آنلاین برای برای سهل تر شدن سیستم اکران در سینماها مفید است. ولی قرار نیست دیگر حرفهای شاذ و عجیب بگوییم!
اقباشاوی: جالب است که کل حمایت کارگروه کرونای سازمان سینمایی حداکثر ۳ میلیارد تومان است، یعنی قرار است تا سقف هزار نفر ماهانه یک میلیون تومان حداکثر به مدت ۳ ماه تعلق گیرد که به شوخی شبیه است.
نوروزی: منطق دولت در بودجه‌ریزی کشور این است که هر دستگاه یک درصد بودجه‌اش برای فعالیت‌های فرهنگی است، یعنی شما می‌توانید یک درصد بودجه عمومی را می‌توانید برای فرهنگ و هنر بگذارید، با همان منطق چرا برخورد نمی‌شود؟
اقباشاوی: امسال یک درصد بودجه عمومی چقدر میشود؟
نوروزی: کل بودجه ۴۵۰ هزار میلیارد تومان است. با همین منطق برخورد شود قاعدتا خوب است. از اینها گذشته باورتان میشود من به عنوان مدیر سینما آزادی در این شرایط مالیات دادم؟
خبری از بخشودگی مالیاتی یا مهلت نیست. اداره مالیات مالیات ارزش‌افزوده سه ماه سوم ۹۸ را وصول کرده و ۱۳۵ میلیون تومان از سینما آزادی پول گرفته است!
اداره مالیات مالیات ارزش‌افزوده سه ماه سوم ۹۸ را وصول کرده است! یعنی در شرایطی که سینما تعطیل است، ۱۳۵ میلیون تومان اداره مالیات از ما پول گرفته است.
* مگر نگفتند که فرصت می‌دهند؟
نوروزی: نه فرصتی نمی‌دهند، بیمه هم همینطور، اینها همه حرفهای مفت و بی‌ارزشی است که بعضی از مسئولین در رسانه‌ها می‌گویند، بعد که شما به سازمان مربوطه رجوع می‌کنید می‌بینید هیچ خبری نیست. نکته این است یک جایی مانند آزادی را می‌گویند ارگانی است، اگر شما طی ۱۲ سال اخیر در اسناد مالی نگاه کنید، یک یک ریال ورودی از نهاد رسمی پیدا کردید، جایزه دارید.
* یعنی پردیس آزادی خودگردان است؟
نوروزی: کاملا خودگران است، حتی به حوزه هنری و شهرداری پول هم می‌دهد. موسسۀ بهمن سبز به عنوان زیر مجموعه حوزه هنری عید سال گذشته، ۱۵ میلیارد تومان فروش داشته است و از اساس خودگردان است. البته آزادی جزء «بهمن سبز» نیست. بنابراین متناسب با این بحران باید چاره‌اندیشی شود.
اقباشاوی: به شرطی که اینها بحران را به رسمیت بشناسند.
نوروزی: بله به رسمیت بشناسیم و وظیفۀ همه ما از دولت تا بخش خصوص تسهیل‌گری اجتماعی و مدنی است، قرار نیست که جیب همدیگر را بشماریم، اینکه یک هنرمندی مصاحبه کند و بگوید اینها انحصار دارند، پولدار هستند واقعا سخیف است. من هم می‌توانم بگویم ما هم رقم‌های دستمزد شما را جمع کنیم، ببینیم رقم دستمزد شما در سال بیشتر است یا عایدی یک سینما؟ این کار که خیلی سخیف است که بیاییم جیب همدیگر را بشماریم، یک اتفاقی افتاده و همه متضرر شدند و در این شرایط اضطرار باید متناسب با این شرایط یک چارچوبی طراحی شود و باز هم تاکید می‌کنم با علم اینکه من الان با توجه به امر واقع نه امر ایده آل و با توجه به وضعیت جاری کشور بازگشایی سینما را مثل فضای عمومی فعلی می دانم، اما باید امسال را برای تولید و اکران از دست‌رفته دانست.
* آقای خانی شما به عنوان تهیه‌کننده و کسی که از صنف خودتان مطلع هستید، کلیت اکران آنلاین را چقدر برای سینما مفید می‌دانید؟ و چه مولفه‌ها و پیش‌زمینه‌هایی داشته باشد؟ اگر شرایط به اوضاع عادی برگشت آیا همچنان با اکران آنلاین موفق هستید؟
خانی: ما اساساً نمی‌توانیم سینما را خراب کنیم و دوباره آن را بسازیم، الگوی ما سینمای آمریکا و سینمای اروپا است و آنها به سمت سینمای آنلاین رفته‌اند. ما سینمای آنلاین نداشتیم ما یکسری VOD داشتیم که صنعت VOD ما تازه شروع به کار کرده و تازه راه افتاده است و هنوز به آن بلوغ نرسیده است و ارشاد به VOD مجوز داده است و دو ـ سه VOD فعال هستند و در مجموع مشترکان آنها قبل از کرونا به یک میلیون نفر نمی‌رسید، به اندازه یک درصد جمعیت ایران بود؛ یعنی این صنعت هنوز به آن بلوغ نرسیده است که بخواهد کار کند.
نکته‌ای که بچه‌های سینما درباره اکران آنلاین یادشان می‌رود این است که یک جنس از فیلم‌ها برای پرده سینما ساخته میشود و باید آنلاین باشد، ما رفتیم فیلمی با هزینۀ ۴، ۵ میلیارد برای اکران آنلاین ساختیم و اساساً در اکران آنلاین این جنس فیلم‌ها مناسب نیست باید جنس این نوع فیلم‌ها جنس VOD باشد، وقتی شما جنس فیلمی برای تلویزیون یا VOD می‌سازید که قرار است در گوشی موبایل دیده شود، یک جنس دکوپاژ و کارگردانی نیاز دارد ولی وقتی روی پرده سینما می‌رود یک نوع دیگری هزینه میشود، تفاوت سینما و تلویزیون در همین است، همه دیجیتال است، بحث این است که شما چه جنس فیلمی می‌سازید و چه جایی قرار است دیده شود؟ قطعاً روی پرده سینما یک جنس کارگردانی و یک جنس نگاه در تولید وجود دارد، در بحث تلویزیون یا در پلتفرم‌های VOD یک جنس دیگری فیلمبرداری میشود. ما فیلم‌هایی تولید کردیم که قرار است در سینما اکران شود اما به خاطر شرایط کرونا قرار شد آنلاین اکران شود.
اکران آنلاین برای یک جنس از فیلم‌های کم‌هزینه و کم‌فروش خوب است و برای یک جنس از فیلم‌های بیگ‌پروداکشن به شدت غلط است
این کار برای یک جنس فیلم‌ها خوب است، قرار نیست هر فیلمی که ساخته میشود روی پردۀ سینما برود، جاهای دیگر پخش شود، قبل از اکران آنلاین، تلویزیون بود. حداکثر ۵۰ درصد تولیدات ما می‌تواند به صورت آنلاین اکران شود و اتفاقاً آنها باعث میشود اکران ما با استقبال بیشتری مواجه شود و تعداد فیلم‌های کمتر شود و ما مثلاً فیلمی داشتیم که فروش هم داشت اما گفتند ما این فیلم را ۱۰ هفته بیشتر نمی‌توانیم اکران کنیم، با اینکه آن فیلم فروش داشت آن فیلم را از اکران خارج می‌کردند و یک فیلم دیگری می‌گذاشتند و فروش آن فیلم تمام می‌شد و با این کار می‌توانیم به فروش آن فیلم فرصت بیشتری بدهیم و من فکر می‌کنم بعضی از دوستان اشاره می‌کنند در پخش و سینما انحصار وجود داشته که با این اتفاق از بین می‌رود، دقیقاً نکتۀ عکس این قضیه دارد اتفاق می‌افتد و ما داریم تلاش می‌کنیم در صنعت VOD و اکران آنلاین انحصار به وجود بیاید و ما باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم و ارشاد باید کمک کند، ازهم‌گسستگی بین تهیه‌کنندگان از بین برود و با هم یک تیم شوند و صنف و خانه سینما برای خودش یک پلتفرم VOD داشته باشد و ما بتوانیم این انحصار را از بین ببریم.
در شرایط فعلی که فقط دو تا پلتفرم دارند این کار را انجام می‌دهند، به نظرم نمی‌تواند یک فیلمی که بالای ۴، ۵ میلیارد هزینه کرده است، بازگشت سرمایه‌اش تامین شود، طبیعتاً باید یکسری از جنس فیلم‌ها اکران آنلاین خوب است اما اگر کرونا نبود، آیا اکران آنلاین انجام می‌شد؟ نه! یک سازمان دولتی گفت من یک فیلم را آنلاین اکران می‌کنم، یعنی ما نیامدیم یک پیش‌زمینه‌ای انجام بدهیم، تست کنیم، آزمون و خطا کنیم آمدیم با یک محصول چند میلیاردی، اکران آنلاین را تست کردیم، اکران آنلاین باید برای فیلم‌های جمع و جورتر باشد، ابتدا تست می‌کردیم، بازار آن به دست می‌آمد و در ادامه به آن بلوغ می‌رسد و یک جنس فیلم‌هایی با خوراک پلتفرم‌های VOD ساخته می‌شد و آن جنس فیلم‌ها اکران آنلاین می‌شد. به نظر من برای یک جنس از فیلم‌ها خوب است و برای یک جنس از فیلم‌ها به شدت غلط است.
* بعد از بحث کرونا موافق ادامه‌دار بودن آن با همین شرایط هستید؟
خانی: بله هستیم اما این انحصار از بین برود یعنی فقط دو پلتفرم نباشد، باقی پلتفرم‌ها را بیاوریم و حداقل به ۱۰ پلتفرم برسانیم و این انحصار از بین برود.
نوروزی: فیلمی که قرار است در چرخۀ اکران وارد شود و یک میلیارد تومان فروش داشته باشد، اولین و بدیهی‌ترین کاری که می‌کند، جای فیلمی را که می‌تواند فروش کند، تنگ می‌کند. بالاخره یکسری از سانس‌های فیلم پرفروش را می‌گیرد، در حالت خوش‌بینانه نهایتاً ۲، ۳ میلیارد فروش بکند، ما پارسال فیلم‌هایی با فروش یک میلیارد و زیر یک میلیارد کم نداشتیم، زیر ۵۰۰ میلیون داشتیم کارگردان‌های درجه یک هم بودند.
سال گذشته فیلم‌هایی با فروش زیر یک میلیارد کم نداشتیم، اکران این فیلم‌ها هم هم خودش به صرفه نیست، هم جلوی فروش بیشتر دیگر فیلم‌ها را می‌گیرد، بنابراین بهتر است به صورت آنلاین اکران شوند
اتفاقی که می‌افتد این است که از فروش بیشتر جلوگیری می‌کند هم خودش به فروشی نمی‌رسد، اگر آن فیلم در VOD برود همان عایدی که در سینما می‌تواند پیدا کند را پیدا می‌کند ولی آن فیلم سرخ‌پوست دیگر ۱۴ میلیارد نمی‌فروشد، ۲۵ میلیارد می‌فروشد، مطرب ممکن است ۷۰ میلیارد بفروشد! فاجعه‌ای که ما پارسال داشتیم از این حیث قابل توجه است، مثلاً در یک هفته یک فیلم شروع می‌شد یکدفعه سه فیلم دیگر می‌آمد، هفتۀ بعد دو تا فیلم دیگر می‌آمد، مگر این سینما چقدر سالن و ظرفیت دارد؟ چقدر مخاطب دارد؟
اقباشاوی: بحث ماهیت است، یعنی ماهیتاً بعضی فیلم‌ها برای پرده بزرگ هستند.
نوروزی: غیر از این در یک دوره اکران ۹ تا فیلم وجود داشت، یک دوره‌ای به ۱۲ فیلم هم رسید! من ۱۲ فیلم با ۵ سالن دارم، ۵ سالن دارم سه تا سانس به دردبخور دارم، هر سالن هم ۶ بعدازظهر به بعد است، ۱۵ تا میشود؛
اقباشاوی: این اکران نیست این پارادایم جشنواره است، یعنی جشنواره‌طور، وقتی ۱۲ تا فیلم اکران دارد، خودش یک بچه جشنواره است!
نوروزی: دقیقاً! بعد دفاتر پخش، با ۱۲ کارگردان و ۱۲ تهیه‌کننده ۳۰ نفر مرتباً به گوشی من زنگ می‌زدند که یک سانس به ما بدهید! از کجا سانس بدهم؟ از دیگری بگیر به من یک سانس بده! آن یکی زنگ می‌زند می‌گوید چرا به او دادی به یک سانس به من بده! این چه سیستم مرتجعانه و ماقبل تاریخی‌ای است!؟
* یا مثلاً ۶ ماه اول سال فیلم کودک و نوجوان نداشتیم یکدفعه ۴ تا فیلم کودک با هم آمد!
نوروزی: تمام فیلم‌های خوب را عیدنوروز و عیدفطر می‌گذارید، نتیجه این میشود که تابستان فیلم خوب ندارید. اکران آنلاین می‌تواند از این موارد جلوگیری بکند و به این موارد کمک کند.
اکران آنلاین الان برای شرایط اضطرار است و باید به عنوان یک تاکتیک موقت به آن نگاه بکنیم
اقباشاوی: من در مورد اکران آنلاین حرفهای آقای خانی و آقای نوروزی را قبول دارم اما یادآوری می‌کنم که اصلاً اکران آنلاین الان برای شرایط اضطرار است، به نظرم الان که شرایط اضطرار است سینما هم تولید، هم پخش هم به دلایل اقتصادی و هم به دلایل پزشکی و بهداشتی بهتر است که تعطیل باشد و راه‌های دیگر تست شود. مثلاً الان جنگ شده دارند بمباران می‌کنند، خانواده‌ها در پناهگاه هستند، حالا در پناهگاه یک رادیویی هم روشن می‌کنند، درواقع به عنوان یک تاکتیک موقت به آن نگاه بکنیم تا ببینیم چه میشود.
* آیا به عنوان یک کارگردان ترجیح شما پرده سینما است یا اکران آنلاین؟
اقباشاوی: هر دو! یک ضرب‌المثل آمریکایی و هالیوودی است که می‌گوید «چه چیزی فیلم را می‌سازد؟ پول و زمان.» تولیدکننده باید بداند که اگر می‌خواهد فیلم پرده بسازد یک بودجه نیاز دارد، یک طراحی دارد، یکسری رویداد غیر از دکوپاژ، اصلاً یک بودجه‌بندی دیگری دارد، فیلم اکران آنلاین هم یک بودجه‌بندی دیگری دارد، تله‌فیلم هم یک بودجه‌بندی دیگری دارد، فیلم تلویزیونی، فیلم سینمای مستقل هم یک بودجه‌بندی‌ای دارد. فیلم‌هایی که حتماً باید برای پرده بزرگ ساخته شوند باید طور دیگری ساخته شوند، اکران آنلاین یک چیز جدیدی است که مانند ۱۵ سال پیش که تله‌فیلم آمد، یک عده وحشت کردند که سینما سقوط کرد، اتفاقاً یکسری از تله‌فیلم‌سازها هم خوشحال بودند، دیگر تو دهان سینما زدیم! نه. آن زمان تله‌فیلم را با ۹۰ میلیون می‌ساختند در ابتدا با ۳۰ میلیون می‌ساختند، بعد خودشان فهمیدند ماهیتش فیلم تلویزیونی است، نه عیب و عار است.
*چون یک عده از کارگردانان فکر می‌کنند اگر برای پلتفرم آنلاین یا روی VOD فیلم بسازند، دون شأن آنهاست...
اقباشاوی: نه. درواقع حوزۀ جدید تلویزیونی است. این الان به کرونا ربط دارد، الان مردم در وضعیت کرونا در خانه هستند، بروند داخل کامپیوتر و لپ‌تاپ‌شان فیلم ببینند مانند تلویزیون کابلی.
خانی: ماهیت VOD این است که «لوباجت» (کم‌هزینه) باشد، اما مشکل ما این است که سریال‌هایی مانند «شهرزاد» و امثالهم که در شبکه نمایش خانگی ساخته و از طریق VOD ها پخش شد، دستمزد بازیگران را زیاد کرد و آنها را عادت داد به گرفتن دستمزد آنچنانی!
اقباشاوی: نتیجۀ بحث درباره ارزیابی ما از شیوه حمایت‌های سازمان سینمایی از کسب و کار و بدنه سینما این است که به زعم بنده و خیلی‌های دیگر یک شیوه‌ای به نام غربالگری، شیوه‌ای توهین‌آمیز و غیرعلمی است، هم سازمان سینمایی و هم متاسفانه خانه سینما یک پلتفرم و سامانه‌ای درست کرده است که سینماگران بیایند ثبت‌نام کنند و در یک بخت‌آزمایی و در یک مسابقۀ چه کسی فقیرتر است، شرکت بکنند و واقعاً این توهین به کرامت و شأن و انسانیت مردم است و غیرعلمی و غیرکارشناسی است! مثلاً در سامانۀ غربالگری که خانه سینما درست کرده است ۳۴ سوال وجود دارد از جمله اینکه شما خانه دارید یا مستاجرید؟ متاهل هستید یا مجردید؟
ما به مسئولین خانه سینما رسمی و مکتوب جواب دادیم و به هیات مدیره نامه زدیم و گفتیم این چه استدلالی است؟ یک نفر ممکن است در الهیه مستاجر باشد، ماهی ۲۰ میلیون تومان اجاره بدهد، اما دیگری مالک یک آپارتمان در مسکن مهر شهر پرند باشد! ما ثابت می‌کنیم مجردی وجود دارد که از فرد متاهل بیشتر مشکل دارد و گرفتارتر است. جوانی داریم که کفیل پدر و مادر و خواهر و برادرش است و آنقدر درگیر زندگی و خرج پدر و مادرش است که فرصت تشکیل خانواده ندارد، بعد بگوییم شما مجرد هستید! اینها علمی نیست. از لحاظ کرامت انسانی هم اخلاقی نیست و از لحاظ قانونی بعید می‌دانم نهاد صنفی یا سازمان سینمایی امکان قانونیِ تجسس رسمی و راستی‌آزمایی رسمی در مورد دارایی‌ها مردم را داشته باشد که بگوید شما دارایی‌ها و املاک دیگرتان را بگویید. به همین دلیل برای اینکه آن ۳ میلیارد کمک‌هزینه را اضافه نکنند، آمدند برعکسش کردند.
خانی: ۳ میلیارد تومان که هزینه تولید یک فیلم است، بودجه‌ای نیست!
۳ میلیارد کمک‌هزینه دولت به سینماگران، هزینه تولید یک فیلم هم نیست! اما برای اینکه این ۳ میلیارد را تغییر ندهند، صورت‌مساله را پاک می‌کنند
اقباشاوی: هزینه تولید یک فیلم هم نیست. برای اینکه این ۳ میلیارد را تغییر ندهند صورت‌مساله را پاک می‌کنند، یعنی می‌گویند آدم‌ها را کم بکنیم تا به این ۳ میلیارد برسند!
خانی: حالا چرا یک ماه بعد از اینکه بحران کرونا اتفاق افتاد، روز ۲۸ اسفند تازه یادشان افتاد؟ چرا کارهای شناسایی مستحقان هدیه ۵۰۰ هزار تومانی خانه سینما را یک ماه قبلش انجام ندادند؟
اقباشاوی: ۴ صنف هستند که ۱۰۰ درصد اعضای آنها هدیه نوروزی گرفتند، صنف ما ۷۵ درصد باقی زیر ۵۰ درصد، یعنی صنف گویندگان ۲۰۰ نفر بودند که به ۲۰ نفر آنها هدیه تعلق گرفت، من به آقای حمیدرضا آشتیانی‌پور (رییس انجمن گویندگان) فکر می‌کردم، پیش خودم گفتم من به خاطر ۲۵ درصد می‌روم از بچه‌هایم ضریب ایثار می‌گیرم، آشتیانی‌پور می‌خواهد این را پول را به چه کسانی بدهد!؟ به قول مردم چه کسی بخورد و چه کسی نگاه بکند؟
خانی: در صنف طراح صحنه هم از ۱۱۲ نفر فقط به ۴۰ نفر داده بودند.
اقباشاوی: ۹۰ درصد انجمن منشیان صحنه خانم هستند، ۸۶ نفر هستند به ۴۰ درصد آنها هدیه دادند، من به عنوان کسی که صنف من سر صحنه با این منشیان همکار هستند خجالت می‌کشیدم، این بنده‌های خدا چه بکنند؟ این عدم توازن هم باعث یکسری مناقشات جدی و واقعی شد، یعنی دیروز یک نفر از اعضای هیات مدیره به من انتقاد می‌کرد، شما که هدیه را گرفتید چه مشکلی دارید؟ گفتم اولاً صنف ما صددرصد هدیه را نگرفته است، ثانیاً انصاف هم داریم می‌گوییم به صنف دیگر ۲۰ یا ۳۰ درصد دادند، بعد چه کسی این را تشخیص داده است؟ البته که این ۵۰۰ هزار تومان بیشتر بحث روانی است، چون واقعاً مشکلی را حل نمی‌کند.
*فارس
ارسال نظر