به گزارش سینماپرس، محمود جعفری دهقی در دوره آموزشی «زبان‌های ایرانی در آسیای میانه» در دانشگاه دولتی شرق‌شناسی تاشکند پایتخت ازبکستان در یک نشست علمی به شرح خاستگاه و تاریخچه زبان‌های ایرانی باستان (تا ۴۰۰ قبل از میلاد)، زبان‌های ایرانی میانه (تا ۹۰۰ میلادی) و زبان‌های ایرانی نو (پس از ۹۰۰ میلادی) پرداخت.

این استاد دانشگاه ادبیات را ابزاری مناسب هم برای آشنایی با اسطوره‌ها و هم برای شناخت سنت‌ها و فرهنگ‌ها دانست و به عنوان مثال، به کتاب‌های «دینکرد»، رساله «خسرو و ریدگ» (یعنی پسر جوان)، «جاماسب‌نامه»، «آیینِ نامه‌نویسی»، «ماتیکان هزار دادِستان»، «کارنامه اردشیر بابکان» و... اشاره کرد که در آن‌ها، به سنت‌ها، دانش‌ها و رسوم ایرانیان پرداخته شده است.

جعفری دهقی با اشاره به غنای ادبیات پارسی میانه (به ویژه در دوره ساسانیان و قرون نخست اسلامی)، اظهار داشت: ادبیات فارسی به‌جا مانده از دوره میانه را می‌توان به متون اساطیری، اندرزی، فلسفی، کشف ‌و شهود یا پیشگویی، تعلیمی و آموزشی، فقهی و حقوقی، تاریخی و جغرافیایی، متن‌های مربوط به مناظره و سرگرمی و سایر متون تقسیم کرد.

وی گفت: به عنوان مثال، در کتاب نهم «دینکرد»، از اسطوره‌های کهن ایرانی مانند جمشید، ضحاک، فریدون، کاووس، کیخسرو، گرشاسب و... یاد شده است. «جاماسب‌نامه» نیز در کنار مطالب متنوعی که دارد، اطلاعاتی گرانبها از آگاهی ایرانیان باستان در زمینه مردم‌شناسی هندی‌ها، چینی‌ها، عرب‌ها، ترک‌ها، بربرها و... در اختیار ما می‌گذارد. «جاماسب‌نامه» با ساختار کنونی‌اش به روزگار پس از ساسانیان باز می‌گردد؛ هرچند پاره‌هایی از آن به روشنی از جاماسب ساسانی و حتی متون کهن‌تر رونویسی شده است. آیین‌ِ نامه نویسی، در واقع، شیوه‌نامه‌ای برای دبیران بوده است که چگونه در موارد و مناسبت‌های گوناگون، نامه بنویسند.

«ماتیکان هزار دادِستان» (یعنی کتاب هزار رایِ قضایی) اثری به زبان پارسی میانه و تنها سند و مدرک کامل موجود در خصوص نظام حقوقی دوره ساسانی است. این متن گذشته از مباحث گوناگون در حقوق مدنی، از جهات دیگر از جمله اشاره به مناصب و عناوین دولتی، شرح وظایف قضات، ضابطین قانون، مجریان قانون، وکلا و غیره نیز دارای اهمیت ویژه است. این کتاب همچنین مباحث مربوط به احوال شخصی، اهلیت، حجر، قیومیت، ازدواج، طلاق، نفقه، ارث، مالکیت و غیره را در بر می گیرد. ماتیکان هزار دادستان، احتمالا در دوره حکومت خسرو پرویز نوشته شده است.

«کارنامه اردشیر بابکان» که زندگی‌نامه اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانی است، در واقع، رمانی تاریخی محسوب می‌شود که مطالب جغرافیایی، نجوم و ستاره‌شناسی، اسطوره و افسانه را نیز دربر دارد.

جعفری دهقی در ارتباط با ادبیات مناظره نیز به منظومه «درخت آسوریک» اشاره کرد که حکایت مناظره میان درخت خرما و یک بُز است. این مناظره در نهایت با برتری بُز پایان می‌یابد. در میان یافته‌های باستان‌شناسان در شهر سوخته، سفالینه‌ای دیده می‌شود که روی آن، بزی در پنج تصویر به سوی درختی می‌جهد و برگ‌های آن را می‌خورد. گفته می‌شود این سفالینه که هم‌اکنون به عنوان نخستین پویانمایی جهان مطرح شده است، در حقیقت، پویانمایی داستان منظوم درخت آسوریک است.

فارسی، دری و تاجیکی، یک زبان است

جعفری دهقی همچنین در جلسه پرسش و پاسخ با دانشجویان دانشگاه بین‌المللی جاده ابریشم سمرقند و در پاسخ به دانشجویی که درباره تفاوت فارسی، دری و تاجیکی پرسیده بود، گفت: اینها سه گویش از یک زبان هستند و فقط نام‌هایشان فرق دارد.

وی در پاسخ به سوالی دیگر، درباره اینکه چرا برخی کشورها پس از اسلام زبان خود را از دست دادند، اما ایرانیان ضمن پذیرش اسلام، زبان فارسی را نیز حفظ کردند، بر نقش ادبیات تاکید کرد و گفت شاهنامه فردوسی یکی از مهم‌ترین دلایل حفظ زبان فارسی در این دوره بوده است.

در این نشست، تعدادی از دانشجویان تاجیک، ضمن خوشامدگویی، اشعاری به زبان فارسی خواندند.