سینمای ایران به گواه تاریخ در حالی در اوج بی اخلاقی و خلا تفکر و اندیشه در سالهای حاکمیت طاغوت ، با انقلابی فرهنگی و ارزشمند روبرو گردید که در صورت عدم مدیریت صحیح رهبر کبیر انقلاب در بدو ورود به وطن، بی تردید به جهت فضای حاکم در جامعه با سقوطی دائمی مواجه می شد و بی تردید اثری از این هنر جهانی در ایران اسلامی باقی نمی ماند.

اگرچه سینمای پرافتخار ایران زمین طی دهه های مختلف با رویکردی مدبرانه، معتدلانه و متفکرانه توانست علاوه بر فتح قله های موفقیت در عرصه بین المللی، جای خود را در میان مخاطبان و علاقمندان به حوزه فرهنگ و هنر باز نماید؛ لیکن این روزها وجود برخی آثار و ترویج برخی مفاهیم و رویکردهای ناصحیح در تولیدات تصویری عرصه سینما و تلویزیون موجبات نگرانی بسیاری را در میان دلسوزان و صاحب اندیشان خانواده فرهنگی کشور فراهم نموده است که رسانه در جایگاه وظایف و رسالت خویش موظف است با طرح دغدغه ها و راهکارها، فضای سینمایی کشور را در مسیر حقیقی خویش متذکر شود.

سینماپرس هفته گذشته در گفتگو با سینماگران به بررسی جایگاه اندیشه و اخلاق در سینما و ضرورت تبیین آن در جامعه پرداخته است که مجموعه ای از نظرات در نظر علاقمندان محترم می‌گذرد:

شورجه: تنها یک فیلمساز متعهد میتواند مروج اخلاق‌گرایی نبوی در جامعه باشد

کارگردان  «۳۳ روز» معتقد است: مدام تذکر داده می شود که شئونات اسلامی ، مذهبی و اخلاقی در فیلم ها و سریال ها رعایت شود و در برگه ای که حتی شورای پروانه ساخت به تهیه کنندگان می دهد آمده است که اخلاق در آن فیلم رعایت شود اما واقعأ چند درصد همکاران ما فارغ از اهرم های نظارتی به این موضوع خود را پایبند نشان می دهند؟

وی خاطرنشان کرد: به هر حال تلویزیون به عنوان رسانه ای فراگیر نقش مهمی در ترویج اخلاق دارد و فیلمسازان هم باید به اخلاق در آثارشان توجه ویژه داشته باشند در آن صورت است که شاهد فیلم های  صادقانه تری از آن ها خواهیم بود. شک نکنیم در فضای جامعه مدرن و امروزی،اگر اخلاق در آثار سینمایی و تلویزیونی رعایت نشود شاهد ناهنجاری های بیشتری در جامعه خواهیم بود.  (۲۰ تیر ۹۳)

 اطیابی: باید با تکیه بر اخلاق‌گرایی سینمای ایران به مخاطب جهانی دست یافت

کارگردان «خاک و مرجان» گفت: سینمای ایران با وجود برخی مشکلات و مسائل که آنهم شاید برگرفته از تفکرات غربی باشد، در کل اخلاق گرا و متفکر است. اما متاسفانه در جهان مخاطب چندانی ندارند و این نشان می دهد که ما در این مورد ضعیف عمل کرده ایم و باید بتوانیم برای سینمای خود مخاطب پیدا کنیم.

وی گفت: ما باید نگران شویم که حاصل اخلاق گرایی مان در سینما به هدر رفته است. حیف که با داشتن چنین سینمای اخلاق گرا و اندیشمندی نتوانیم مخاطب جهانی داشته باشیم لذا فیلمسازان و مدیران فرهنگی با تکیه بر اخلاق مداری آثار هنری می بایست فکری در این زمینه بکنند.  (۲۰ تیر ۹۳)

 الماسی: سینما محصول اندیشه است

کارگردان «رنج و سرمستی» نظر دیگری دارد و می گوید: جالب است که برخی از دوستان اهل قلم می گویند مردم حال فکر کردن ندارند و به این شکل می خواهند کارهای سطحی خود را توجیه کنند. در حالی که همین فکر است که باعث شده مردم به سینما بیایند. اندیشه اساس سینما است.

وی گفت: هر کشوری بر اساس قانون، مختصات اخلاقی خود را تعیین و مشخص می کند. در کشور ما هم مختصات اخلاقی را دین و قانون تعیین کرده است. ما باید بر اساس قانون کشورمان عمل کنیم و آن را در آثار سینمایی خود نشان دهیم. ما نباید فقط آثاری بسازیم که هیجانات و احساسات سطحی انسانی را متاثر کند. حضرت علی (ع) با رفتار خود، اندیشه شیعه را مورد مخاطب قرار داد نه با هیجانات و احساسات اش. ما باید همچون مولای خود از تفکرات انسانی بهره بگیریم. (۲۱ تیر ۹۳).

 درخشنده: اندیشه و اخلاق اصل سینما است

کارگردان «هیس! دخترها فریاد نمی زنند» براین عقیده است که سینما بر پایه اندیشه استوار است و اندیشه از اخلاق نشأت گرفته می شود چرا که اخلاق صحیح و وارسته است که اندیشه زیبای یک فیلمساز را شکل می دهد و موجب می شود فیلمساز بر اساس آن اندیشه و باورها آثار سینمایی خود را بسازد.

وی گفت: توسعه فرهنگی تنها با آموزش اخلاق از طریق رسانه ها از جمله سینما و نهادینه شدن در ذهن یکایک افراد جامعه شکل میگیرد و همین موضوع مسئولین هنرمندان سینگین می کند. لذا بهره گیری از رسانه های اخلاق مدار یک ضرورت است

درخشنده با اشاره به نقش فعالان سینما در ایجاد فضای اخلاقی مبتنی بر آموزه های دینی و انسانی در کشور خاطر نشان ساخت: سینما و محصولات آن متناسب با ضرورتهای اجتماعی یک جامعه میتوانند علاوه بر ارائه مشکلات و دردهای جامعه، بستری را برای کارشناسان مختلف فراهم کنند تا با تکیه بر راه حل های اخلاقی پیرامون موضوعات مطروحه در فیلمها، به کمک مخاطبان سینما بیایند.( (۲۲ تیر ۹۳).

 ایرانمنش: دست های پشت پرده ترویج اخلاق در سینما و تلویزیون را کمرنگ کرده است

رضا ایرانمنش بازیگر سینما و تلویزیون نیز گفت: در حال حاضر هنر ما هویت ندارد چرا که هنرمند ما هویت ندارد و نباید گول این را بخوریم که در سال چه تعداد اثر ساخته می شود. ما از نظر کیفی آثار چشمگیری نداریم. خوراک فرهنگی مخاطب ما فقط شده ماه رمضان که البته اگر در آن ها هم اثر در خوری دیده شود. این ها فقط به نوعی رفع تکلیف است. بودجه ای فراهم شده و فقط می خواهند اثری بسازند و دیگر به اینکه چقدر این اثر می تواند از نظر اخلاقی در جامعه و فرهنگ کشور تاثیر گذار باشد، دقت نمی کنیم و اهمیت نمی دهیم.

وی تصریح کرد: برخی آسیب های اجتماعی و اقتصادی از جمله فقر و فحشایی که در کشور ما در بعضی مواقع وجود دارد به دلیل فقر فرهنگی ماست و نه تحریم ها! بپذیریم که مسیر را اشتباه رفته ایم و به نظر من تلویزیون و سینمای ما روز به روز از مسیر انقلابی خود فاصله میگیرد و همین افت هم سبب افت اخلاق در فرهنگ کشور می شود.

ایرانمنش خاطرنشان کرد: ما از طریق فرهنگ نتوانسته ایم تفکر اخلاقی خود را نشان دهیم و هویت مان را حفظ کنیم. اندیشه و اخلاق کلید نجات ما از خیلی از مشکلات است. اما در سینما و تلویزیون به این موضوع توجه چندانی نمی شود.( (۲۸ تیر ۹۳)

باشه آهنگر: اگر فیلمساز نسبت به مفاهیم اخلاقی بی تفاوت باشد نمی‌تواند فیلمی تأثیرگذار به مردم ارائه دهد

 کارگردان «ملکه»  ضمن بیان وجود انواع و اقسام بی قانونی ها در کشور که منجر به بی اخلاقی می شود گفت: رسوایی نخست ویزر فعلی فرانسه را ببینید؛ رسانه ها اجازه دارند آن را رسانه ای کنند، پر و بال دهند. اما در کشور ما، دور فردی که بی قانونی می کند، حفاظ می کشند و فرد خود را در یک مکان امنیتی می بیند و اجازه هر گونه بی اخلاقی دیگری به خود می دهد. کسی هم اجازه پیدا نمی کند در مورد آن فرد متخلف حرف بزند.

وی در ادامه گفت: وقتی برای چنین اتفاقاتی حاشیه امنی وجود داشته باشد من به عنوان یک فیلمساز نمی توانم در مورد آن صحبت کنم. درس اخلاقی که من می دهم مورد پذیرش نیست و من را مورد تمسخر قرار می دهند.

کارگردان «بیداری رویاها» یادآور شد: این بی اخلاقی ها از جای دیگری نشات گرفته و در لایه های جامعه خود را نشان می دهد و واکنش های بدی را هم رقم می زند. این یک مسئله زیربنایی است که همگی از مردم گرفته تا سیاسیون باید دست به دست هم بدهند و کشور را به سمت اخلاق گرایی سوق دهند. در ماه مبارک رمضان همه سعی می کنند خوب باشند. آمار دزدی، دروغ، فساد و ... کاهش پیدا می کند. باید کاری کنیم که در همه ماه ها چنین باشد. (۳۰ تیر ۹۳).

 محسنی نسب: مفاهیم صحیح اخلاقی این روزها در آثار سینمایی رنگ باخته است

تهیه کننده «لامپ 100»  نیز می گوید: سازمان سینمایی باید مانع تولید آثاری که فاقد ارزشهای انسانی و اخلاقی هستند شود. این امر سبب می شود بجای فرهنگ التقاطی و ناصحیح، تفکرات دینی ما در سینما و فرهنگ رواج پیدا کند و مردم با سینما آشتی کنند.

محسنی نسب در ادامه تصریح کرد: مردم ما به دلیل حذف و یا افت فضایل اخلاقی در آثار فیلمسازان، با سینمای ایران قهر کرده اند. حق هم دارند؛ سینمای امروز به عنوان یک مبلغ فرهنگی، ضعیف عمل کرده و بیشتر به مسائلی پرداخته است که دغدغه های اخلاقی مردم در آن دیده نمی شود.

وی تاکید کرد: سینما و تلویزیون به عنوان دو ابزار بسیار مهم و کاربردی در رشد فرهنگ و تاثیر آن بر جامعه، بیشتر بدی ها را نشان داده و کمتر به خوبی ها و نیکی ها پرداخته است. جامعه ما را مردمانی ایثارگر و فداکار تشکیل داده است، کسانی که وقتی دشمن به خاک کشورمان تعرض کرد، با غیرت از خاک مان دفاع کردند. این مردمان با آثار سینمایی با محوریت خیانت و بدی ها به شدت دور هستند و احساس غریبگی می کنند.

وی گفت: دشمن فرهنگ و تفکرات غلط خود را وارد فرهنگ و سینمای ما کرده است. فرهنگ ما اسلامی است، سینمای ما هم باید اسلامی باشد و باید با نشان دادن فضایل اخلاقی در آثار سینمایی مان و رشد اخلاق در جامعه، با فرهنگ غلط مبارزه کرد. سینمای ایران چند سالی است از نشان دادن و بزرگ کردن خوبی ها، دور شده و متاسفانه با نمایش حلقه ای از بدی ها خو گرفته است. (۳۰ تیر ۹۳).

 اکبرلو: برای بیان مفاهیم اخلاقی واندیشه های اخلاقی باید دانش کافی داشت

منوچهر اکبرلو منتقد سینما نیز گفت: برای بیان مفاهیم اخلاقی واندیشه های اخلاقی باید دانش کافی داشت تا بتوان آن مفاهیم را در قالب یک قصه جذاب به مخاطب ارائه داد در غیر اینصورت با فیلم هایی رو به رو خواهیم شد که راه خود را می روند و البته برای جلب حمایت مدیران در لا به لای اثر دیالوگ ها و صحنه هایی مرتبط با مفاهیم مورد نظر ارائه می شود. طبیعی است که تماشاگر از فیلم لذت می برد اما آن مفاهیم درونی آن اثر تاثیر چندانی نخواهد داشت چرا که جدای از مسیر قصه حرکت می کند یا به شکل مستقیم و غیر مستقیم ارائه شده و طبیعتاً مانند هر مستقیم گویی دیگری تاثیر چندانی بر مخاطب نخواهد داشت.

اکبرلو اذعان داشت: بنابراین ترویج اندیشه و اخلاق در رسانه های تصویری باید نخست از پذیرش کارهای سفارشی  خود داری کرد و فیلمساز توانایی خود را در ساخت چنین محصولاتی باید بر اساس کارهای پیشین خود ارائه کند به عبارتی دیگر تمام انرژی خود را صرف تولید اثری تاثیرگذارتر کند و نه صرف ایجاد ارتباط برای گرفتن بودجه های نهادهای فرهنگی و مذهبی. (۳۱ تیر ۹۳).

 نجفی: به ظاهر سینمای اخلاق‌گرایی داریم اما از جزئیات مفاهیم اخلاقی بسیاری غافل هستیم

کارگردان «سربداران» معتقد است: اگر فیلمسازان ما آزادی عمل داشته باشند اگر مسائل غیر اخلاقی از بین نرود قطعا کمرنگ می شودو بی شک وقتی فردی آن چه را که فکر می کند بتواند راحت و البته در چارچوبهای قانونی ارائه دهد، می تواند با تاثیرگذاری مثبت بر اخلاق جامعه، با مردم نیز ارتباط برقرار کند.

نجفی در پاسخ به راهکار مفید و موفق برای مبارزه با برخی بی اخلاقی های موجود در سینما و تلویزیون، اظهار داشت: راهکار مفید بسیار است اما از مهمترین آنها می توانم به آزادی فیلمساز و سلامت در مراحل تولید یک اثر اشاره کنم.

وی تصریح کرد: وقتی نحوه تولید یک اثر مشخص نیست، فیلمساز نمی تواند با فکری آزاد به ساخت اثر خود بپردازد. وقتی قراردادی را که ما بسته ایم، با چند درصد سود به فرد دیگری فروخته و واگذار می کنند، ضمن زیر سوال بردن نحوه تولید یک اثر، بی اخلاقی را رواج می دهند.

وی  ضمن بیان جامعیت داشتن اخلاق به عنوان یک رفتار انسانی، اظهار داشت: اخلاق از آن واژه هایی است که یک مفهوم کلی دارد و در اصل مابه ازای بیرونی بسیار گسترده ای را شامل می شود.( ۱ مرداد ۹۳).

 یشایایی: با شعار دادن رفتارهای ناصحیح تغییر نمی‌کند/ مفاهیم اخلاقی باید متناسب با درک و ظرفیت مخاطب ارائه شود

تهیه کننده «هامون» نیز معتقد است: سینما جایگاه عمیقی در فرهنگ خانواده ها دارد. پس بهتر است فیلمسازان از گفتن این کار بد است و آن کار خوب است و این مدل شعار دادن ها، اجتناب کنند و به جای آن زنگی منزه و پاک بر اساس اعتبارات اخلاقی ما ایرانیان را به تصویر بکشند تا بیننده خود به نتیجه مطلوب دست پیدا کند.

وی در خصوص نقش مثبت و موثر سینما و تلویزیون در رشد فرهنگ سالم در خانواده ها و جامعه اظهار داشت: در حال حاضر تلویزیون تنها به توصیه اکتفا کرده که باید بگویم متاسفانه مردم ما دیگر توصیه و پند و اندرز را کمتر می پذیرند. باید از راهی که مخاطب مشتاق آن است مسائل اخلاقی مطرح شود؛ بهتر است به فکر راه بهتری باشیم و بوسیله استفاده از مدیوم های موثری چون تولید و پخش تولیدات تصویری از تلویزیون و سینما اخلاق را نهادینه کنیم.

تهیه کننده «اجاره نشین ها» در خصوص راهکار مناسب برای فرهنگ سازی اخلاق در جامعه افزود: در سینمای امروز ما فیلمنامه ها و قصه ها همه شبیه به هم شده است. من داور خانه سینما هستم و می بینم که ۹۰ درصد فیلمنامه ها و سناریوها شبیه به هم هستند. انگار که فیلمسازان از روی دست هم کپی می کنند {می خندد}. ما باید با مراجعه به اخلاقیات شخصی مان، نه به عنوان یک امر اجباری، بلکه به عنوان یک صفت ذاتی به خود رجوع کنیم. برخی فیلمسازان می توانند با مراجعه به اخلاقیات درونی خود، سوژه های مناسبی را دستخوش ساخت آثارشان کنند و بستر مناسبی را برای فرهنگ سازی اخلاق در جامعه فراهم کنند. (۳ مرداد ۹۳).

 قنبری: سینمای ایران دچار بحران اخلاق است/ شیوه بیان اخلاق در سینما بسیار متفاوت‌تر از سایر رسانه‌هاست

کارگردان «او» و «روئیدن در باد» نیز : در حال حاضر سینمای ایران دچار چنین بحرانی است، بحرانی که ابتدا خود باید سینماگر اخلاق مدار داشته باشد، بعد، چنین سینماگری روش بیان سینمایی اخلاق را آموخته باشد و در پایان نیز تشخیص درستی از اولویّت های اخلاقی مورد لزوم اجتماع داشته باشد، که فعلاً چنین نیست و همچنان ولنگاری باب بازار است و کمترین ثمره  آن حداقل تخریب زبان مکتوب ، مصطلح و رایج جامعه جوان است. (4 مرداد 93).

به هر حال امیدواریم صنعت سینما هر چه سریعتر از بی اخلاقی هایی رایج کناره گیری کند و  به سمت اخلاقگرایی در حرکت باشد تا شاهد حرکتهای موثر و مفاهیم عمیق برای مخطابان باشیم. اگر کارگردانی اخلاقمدار نباشد حتماً اثری که ارائه می دهد روی مخاطب تاثیر نخواهد داشت و بالکعس سینماگران اخلاقی هستند که آثارشان به دل مخاطبان می نشیند. (۴ مرداد ۹۳).

به هر حال امیدواریم صنعت سینما هر چه سریعتر از بی اخلاقی هایی رایج کناره گیری کند و  به سمت اخلاقگرایی در حرکت باشد تا شاهد حرکتهای موثر و مفاهیم عمیق برای مخطابان باشیم. اگر کارگردانی اخلاقمدار نباشد حتماً اثری که ارائه می دهد روی مخاطب تاثیر نخواهد داشت و بالکعس سینماگران اخلاقی هستند که آثارشان به دل مخاطبان می نشیند.